KlnjSl
I i t.iis
ning. Lotgevallen van
kustbewoners en
historische gebeurte
nissen vormen een
geheel van verhalen
die zich over vijf
honderd jaar van Cad-
zand tot Rottumeroog
uitstrekken. Zeeland
komt daarbij nadruk
kelijk aan bod. Zo is
er aandacht voor
kunstenaarskolonie
Domburg, de watersnoodramp, het verleden
in de slavenhandel van Vlissingen en Middel
burg, de oorlogsjaren, het Land van Hulst en
stormvloeden, de KLM-ljn op Haamstede en
enkele mythes. Met literatuurlijst per hoofd
stuk, fotoverantwoording en register op
plaatsnaam.
|ii HTS
Ard Hesselink
(samenst.), Tussen
dam en dijk. De levens
van Nell Bronger en
Frits Lensvelt (Belling-
wolde: Specialty
Book Productions,
2021) 312 pag.; ill,
foto's, krt., tek., grav.; ISBN 978-90-90
9034227-6. Het echtpaar Bronger-Lensvelt
maakte in de jaren 1908-1945 naam in de
wereld van theater, kunstnijverheid, grafi
sche- meubel- en lichtontwerp. Ze waren
bevriend met divers andere kunstenaars en
woonden zowel in Amsterdam als Veere,
Daar woonden ze in het zogenaamde Dijk
huis, dat de Tweede Wereldoorlog niet zou
overleven. Het boek bevat twee delen. Het
eerste, kortste deel gaat over Nell Bronger.
Na haar jeugd komen de jaren 1908-1935 aan
bod, waarbij Warenar, N.V. het Tooneel en de
Veerse en Amsterdamse jaren worden be
handeld. Van Frits Lensvelt worden na zijn
jeugd de jaren 1908-1945 behandeld. Hierin
komen onder meer aan bod: Openlucht
spelen; zijn werk als tekenaar, graficus,
boekontwerper en schoonschrijver; decor
ontwerper en theaterman; het wonen en
leven in het Dijkhuis te Veere; zijn werk als
binnenhuisarchitect, meubelontwerper en
lichtarchitect; opdrachtgever Aad en Gonne
van de Have; zijn latere werkzaamheden en
ten slotte de oorlogsjaren en zijn laatste
levensjaar. Bevat registers op beeld
materiaal, tekstversiering en tekstcitaten,
personen en zaken.
Aad de Klerk,
Historische atlas van
ZeelandStad en dorp
land en water in vier
eeuwen cartografie
(Zwolle: WBOOKS,
2021) 128 pag.; ill., krt.,
plattegr.; ISBN 978
94-6258435-8. Uit
gave in samen
werking met Zeeuws
Archief en Erfgoed Zeeland van een herziene
versie die in 2015 als De oude kaarten van
Zeeland verscheen. Meer dan welk ander
Nederlands gewest ook is de kaart van
Zeeland in de afgelopen éénentwintig
eeuwen veranderd. 48 oude kaarten, waar
van de meeste in kleur en met begeleidende
teksten, brengen de lezer dichter bij het
landschap van toen en nu. De kaarten tonen
de omgang met het water, de wijze waarop
stad en dorp werden ontwikkeld en laten
landschapselementen als burgen, forten,
polders, boerderijen en buitenplaatsen zien.
Zowel inhoudsopgave als schutblad geven
een overzicht van de geografische locatie
van alle kaarten van 1542 tot 1949. Elke kaart
is fraai en groot afgedrukt, voorzien van
detailopnames, een overzichtskaartje van de
locatie en een kort colofon van de uitgave en
herkomst van de kaart, gebruikte literatuur
en bevat een begeleidend schrijven van de
auteur, die zelf historisch geograaf is.
Frans Kopmels, In de
oorlog in Vlissingen.
Mijn ervaringen tijdens
de bezetting (Middel
burg: Dook Kopmels,
2021) 92 pag. Ill.,
foto's, krt., tek. Frans
Kopmels (Vlissingen
1913-1981) werd
opgeroepen om in
Duitsland te gaan
werken, maar wilde dat niet. Via zijn
verloofde Sjaan kon hij bij de brandweer in
dienst komen en zo de dans ontspringen;
hij werd onmisbaar voor de gemeente Vlis
singen. Bij de brandweer trof hij zijn ploeg-
commandant Hazelhoff en anderen die ook
niet wilden meewerken met de bezetter.
Frans zette zijn herinneringen later op papier,
waardoor we kunnen lezen over sabotage,
brandstichting, diefstal van konijnen en veel
meer. Frans zelf leidde bij de landing van de
geallieerden op 1 november 1944 de militai
ren naar hun bestemming. De aantekeningen
van Kopmels zijn door zoon Dook onder
gebracht in 39 korte hoofdstukjes en 4
bijlagen met een toelichting daarop.
Jan van der Male,
De Zeeuwse lijn.
De spoorweg tussen
Roosendaal en
Vlissingen en de
daarop aansluitende
lijnen ('s-Hertogen-
bosch: Uitgeverij
Uquilair BV, 2021) 256
pag.; ill, foto's, krt.,
tek., grav.; ISBN 978-90-8300033-6-8. De
Zeeuwse lijn is de aanduiding voor de spoor
wegverbinding Roosendaal-Vlissingen. Ook
de zijlijnen op Zuid-Beveland komen daarbij
aan bod. Na de opening van het traject in
1873 zet de auteur de ontwikkelingen in de
daaropvolgende 140 jaar uiteen. Dat gebeurt
in acht hoofdstukken, waarbij eerst de
pogingen voor de totstandkoming van een
Zeeuwse lijn aan bod komen in de periode
1840-1860. Daarna volgen bijdragen over de
aanleg en ingebruikname (1860-1873) en een
chronologische reeks hoofdstukken over de
periodes 1873-1914, 1914-1940, 1940-1953,
1953-1992 en 1992-2020. In de hoofdstukken
komen naast reizigers- en goederenvervoer
ook zaken als internationale ontwikkelingen
en projecten aan de orde. Thematische on
derwerpen, zoals de suikerbietencampagne
en het vervoer van Koninklijke Maatschappij
de Schelde, komen verspreid aan de orde.
Ook de bouw- en ontwikkelingsgeschiedenis
van alle stations op de route worden kort
besproken in bijlage 1. In bijlage 2 is een
overzicht opgenomen van de stationering
van locomotievendepots in Goes en
Vlissingen van 1921 tot 1948. Verder is er een
overzicht van geraadpleegde bronnen en
zijn er eindnoten. Bevat geen index.
Dl ZL AWE U hl
Krior
;jp KUClS
•„iv V. --a
1 v'sK-.r# vwiihrpwfTj
Henk Mulder, Koor op
koers. Het Schelde-
loodsenkoor een halve
eeuw zingend de we
reld rond (Vlissingen:
Den Boer|De Ruiter,
2021) 184 pag.; ill.,
foto's, tek.; ISBN 978
90-79875-96-2.
Uitgave ter gelegen
heid van het 50-jarige jubileum van het
Scheldeloodsenkoor. Erevoorzitter Albert
Veldkamp mocht het jubileum van het koor,
dat hij zelf in 1971 hielp oprichten, niet meer
meemaken. Met voorwoord van de comman
deur der Koninklijke Marine en de voorzitter
van de Regionale Loodsencorporatie Schel-
demonden. Na een introductie over het eer
ste shantykoor van Nederland volgen aan de
hand van evenzovele voorzitters en hun
bestuurlijke periode zes hoofdstukken over
het tijdvak 1971 - heden. Het achtste hoofd
stuk bevat het repertoire en de bladmuziek
en teksten van de meest favoriete shanties
van het koor. Het negende hoofdstuk bevat
een tijdlijn waarop alle belangrijke gebeurte
nissen rondom het koor chronologisch zijn
vermeld. Het Scheldeloodsenkoor maakte in
de vijftig jaar van zijn bestaan vele lp's, cd's
en dvd's. Een hoogtepunt was het optreden
bij de opening van Sail Amsterdam in 1995
en concertreizen naar Rusland, de VS en
Australië.
Dennis van Nieuwen-
huijzen, De Werken
aan de Westerschelde.
De vesting en kustbat-
terij van Terneuzen en
het Fort Ellewoutsdijk
in de periode 1833
1920 (Leeuwarden:
Atlas van de oorlog
BV, 2020) 64 pag.; ill.,
foto's, krt., tek. Beide
verdedigingsstellingen vormden lange tijd
de defensie van de Westerschelde en
worden van oprichting tot opheffing
beschreven. Modernisering van de oorlogs
voering en de politieke discussie over voort
bestaan van het verdedigingswerk eisten
hun tol op het gebied van verdedigbaarheid.
In vier hoofdstukken wordt ingegaan op de
toegang tot Antwerpen en Gent over de
Westerschelde, het ontstaan van de
verdedigingslinie tussen 1831 en 1850, de
uitbreiding en vraag om opheffing daarvan
tussen 1850-1874, het debat tussen militaire
en politieke belangen tussen 1880-1910 en
het einde van de verdedigingsstelling in de
periode 1910-1920. De drie bijlagen bevatten
de vestigingswet van 1874, een lijst van
ingenieurs die aan de verdedigingswerken
werkten en een lijst met inspecties en
oefeningen aan de vestingwerken in de
periode 1885-1915. Bevat een glossarium
met vakterminologie en een beknopt noten
apparaat en bronnenoverzicht.
28
ZEEUWS ERFGOED
nr. 3 2021