"Ongedoopte
gestorvenen doemen
op als dwaallicht"
De reacties op De Mans enquête lichten een
tipje van de sluier op over de wijze waarop het
landschap in de denkwereld van de Zeeuwse
plattelandsbevolking een rol speelde. Degenen
die de antwoorden instuurden, behoorden tot
een specifieke laag van de plattelandsbevolking.
Ze waren hoofd der schooL, heeL- en vroedmeester
of predikant. Hun antwoorden gaven hun waar
neming weer en kunnen dus door hun eigen bLi k
gekLeurd zijn. De insteek van onderzoeker De Man
was evenmin zonder vooringenomenheid. Zijn
bedoeLing was om met de enquête "het kwaad
in de maatschappij te peiLen". Niettemin Laten de
resuLtaten van het onderzoek het toe om eens te
verkennen weLke pLaats LandschappeLijke
eLementen innamen in de wijze waarop de
Zeeuwse pLatteLandsbevoLking in de negentiende
eeuw de wereLd ervaarde. Daarbij betrek ik ook
een aantaL voLksverhaLen.
Dolen
Het Landschap komt uit de bronnen hoofdzakeLijk
naar voren aLs decor. In tijden waarin men zich
veeLaL te voet verpLaatste, werden verhaLen
opgetekend over vervreemdende situaties waarbij
het Landschap een soort gevangenis werd waaruit
men niet kon ontsnappen. Sommigen werden
door een magische kracht gedwongen om uren
stiL te bLijven staan. En in het nachteLijk duister -
van LichtvervuiLing was toen bepaaLd nog geen
sprake - raakte iemand eenvoudig de weg kwijt
en was hij of zij gedoemd om urenLang door de
Landerijen te doLen. Wie geLuk had, zag de sLoot
voor zich opdoemen en trof een pLank om hem
over te steken. Wie pech had, Liep regeLrecht het
water in. Het verLies aan oriëntatie werd in deze
gevaLLen toegeschreven aan tovenarij.
Stalkaarsen, heksenkringen
en graancirkels
Merkwaardige fenomenen in het Landschap
konden een bron van raadseLs zijn, waarvoor
een verkLaring werd gezocht. Zo werden aan
'vLiedbergen' verschiLLende betekenissen toe
gedicht. VerhaLen over dwaaLLichten, in ZeeLand
ook weL staLkaarsen genoemd, zijn voor deze
provincie niet heeL taLrijk, maar er werd over
gerept met betrekking tot de drassige streken
Afbeelding
Aan dijken hechtten
zich tal van volks
verhalen. Omgeving
Geersdijk foto Ben
Seelt, beeldbank.
zeeland.nl.
er spookt of onveilig is? En voor de mensen die
vlakbij het strand woonden: hoe denkt men dan
bij u over zeespoken, wat verhaalt men van lijken
die aanspoelen?
nr. 3 2021
ZEEUWS ERFGOED
