Water
nog eens nat en nagenoeg onbegaanbaar waren,
en in aLLe opzichten daarom minder waardevoL voor
een boer. Dit onderscheid kan geen toevaL zijn.
Een ode aan het Landschap werd er in de verhaaL-
cuLtuur op het negentiende-eeuwse pLatteLand
niet gebracht; het Landschap is eerder het decor
voor angstaanjagende gebeurtenissen en de
verhaLen zeLf dienen veeLaL om daar greep op te
krijgen. Verder onderzoek is noodzakeLijk om deze
en andere aspecten van de immateriëLe reLatie
tussen mens en Landschap bLoot te Leggen.
VerhaLen zijn daarbij een beLangrijke bron van
informatie over hoe mensen zich tot hun omgeving
verhouden en weLke ontwikkeLingen zich daarin in
de Loop van de tijd hebben voorgedaan.
Akkers en weilanden
Van het door boeren benutte Land stonden
weiLanden opvaLLend vaak in een kwaad dagLicht.
Een enkeLe keer speeLt een verhaaL zich af op de
vruchtbare akkers, waar men bijvoorbeeLd op
onverkLaarbare wijze tijdens het werken steeds
met kLuiten werd bekogeLd, of waar de Ossaert
(een kweLgeest) zich voor een pLoeg Liet spannen.
Dat Laatste overigens zonder succes, de pLoeg-
voren keerden zich achter zijn rug aLLemaaL weer
om. De kweLgeest verhinderde dus dat het Land
productief benut kon worden. Maar meestaL waren
juist weiLanden het toneeL voor voLksverhaLen, de
vaak Lager geLegen gronden die in de winter ook
Afbeelding
Weilanden spelen een
belangrijke rol in
volksverhalen. Omgeving
's-Gravenpolder foto
Ben Seelt,
beeldbank.zeeland.nl.
Aan de zee werd een rol toebedeeld in het
barensproces. Het getij zou daarop invloed
hebben, al is de werking in verschiLLende gebieden
anders. Stilstaand water, in sloten en poelen
bijvoorbeeld, is eveneens aanwezig in volks
verhalen, maar dan als de te mijden plek, waar
Jan Haak (een kinderschrik) kinderen in het water
probeerde te trekken. Van eenzelfde orde is de
'teênensnaier'. Deze korengeest sneed de tenen
af van kinderen die door het hoge graan Liepen.
Een verhaaL dat werd ingezet om kinderen ervan
te weerhouden over akkers te Lopen waar zij
onvermijdeLijk gewassen zouden vertrappen.
Jeanine Dekker
Belangrijkste literatuur
- Willem de Blécourt e.a., Verhalen van stad en streek, sagen
en legenden in Nederland, Amsterdam 2010.
- Marco Evenhuis, De mooiste Zeeuwse mythen en sagen,
Hoevelaken 2005.
- Jan J.B. Kuipers, Dwaallichten in de Delta: volksverhalen,
schedels en schatten en andere wetens- en merkwaardigheden
uit het Zeeuwse, Goes 1988.
- PJ. Meertens, Een Zeeuwse volkskundige enquête uit 1860,
Amsterdam 1961.
- J. Vader, Walcherse tovenaars en wonderdokters, in: Neerlands
volksleven 15 (1965) nr. 1, 114-121.
- Joh. de Vries, Het spookte in Zeeuwsch-Vlaanderen,
volksverhalen, Terneuzen 1971.
www.zeeuwseankers.nl
nr. 3 2021
ZEEUWS ERFGOED