I L IsShN DAM
FN L'.Mlk
Dijkhuis en nol
Afbeelding links
Dijkhuis, gezien vanaf
onderaan de dijk bij laag
water, circa 1930
fotograaf onbekend,
particuliere collectie.
Afbeelding rechts
Boerderij 'Landzicht'
met gezin van Hendrik
Joosse, circa 1918
fotograaf onbekend,
particuliere collectie.
Het boek 'Tussen Dam en Dijk,
de Levens van Nell Bronger en
Frits Lensvelt' is te bestellen
via e-mailadres:
tussendamendijk@docmans. nl
Verderop vond je 'Dijkzicht' van de famiLie Besuyen
en de hoven van CevaaL en MeLis. Meer richting
Veere onder andere de boerderijen van de broers
Huybregtse, twee Gideonses en Jas VoLkers in de
KattenpoLder. Aan de Kraaiennest weg bevonden
zich de boerderijen 'KLein Essenhof' van de
CoppooLses en 'Landzicht' van Andries Joosse.
Zijn broer Joos Joosse boerde op de 'Anna
Geertruida', daar waar de Kraaiennestweg weer
uitkomt op de PoLredijk.
VeeL van deze boerderijen hebben de inundatie
niet overLeefd; 'KLein Essenhof weL. Wim
CoppooLse (1935) verteLde me in 2015: "We zijn
toen in februari '46 teruggegaan naar de boerderij.
Ja, van armoe werd de zaak weer een beetje op
geschoond. Bij ons Lag er pakweg een haLve meter
tot een meter zand. Want door de dijkdichting
werd er natuurLijk zand opgespoten en dat werd
door de stroom voor een deeL meegenomen. Dat
sLoeg neer en aan onze kant waren ze begonnen
met de dijkdichting dus vandaar dat er rondom de
gebouwen een enorme berg troep en eLLende Lag."
Hun buren, de Joosses van 'Landzicht', hadden
minder geLuk. Hun boerderij bevond zich daar
waar nu een drassig overgangsgebied is tussen
kreek en aangepLante bebossing. ALs je weet waar
je moet zoeken, vind je in het kreupeLhout nog
bakstenen en andere restanten van de hofstede.
ZoaLs gezegd, bovenop de dijk stond een markant
Langwerpig wit huis. De pLek is nog precies aan te
wijzen; direct westeLijk van het verhoogde uiteinde
van het havenhoofd van de jachthaven. Dat
uiteinde is nameLijk het Laatste overbLijfseL van
de oude zeedijk, de eerder genoemde 'noL'.
NoL en huis deLen een goed te documenteren
geschiedenis. Ze zijn door de eeuwen heen
te vinden op de Landkaarten. De noL staat aL
aangegeven op de aLLeroudste kaarten van
WaLcheren. Vanaf de middeLeeuwen diende hij
nameLijk aLs gaLgenveLd van Veere. Goed zichtbaar
voor de binnenvarende zeeschepen bengeLden
de Lijken er in de wind... Tot diep in de negentiende
eeuw werd hij dan ook de 'gaLghenoLLe' genoemd.
In de zeventiende eeuw stond er ook nog een
toLhuis op de noL.
Op de pLaats van het huis bevond zich tijdens
de tachtigjarige oorLog een fortje (redoute) met
wachthuis van de Landwacht, de miLitie van de
PoLder WaLcheren. Die was aL in 1540 opgericht
door de Staten van ZeeLand en nam onder andere
de dijkbewaking voor haar rekening.
Het fortje verdween, het wachthuis bLeef staan.
In de heLe negentiende eeuw diende het aLs
dienstwoning van de dijkopzichters van de PoLder.
De dijkopzichters waren gewichtige ambtenaren;
ze stonden tussen de 'Hoge Heren' van het
bestuur van de PoLder en de uitvoerende
arbeiders in en dat vergde tact, kennis van zaken
en LokaaLpoLitieke behendigheid.
In de Loop der jaren kende het veLe namen:
'Leverhuys' of 'Smeerenburg' zijn de oudste en
herinneren aan de traankokerij, het 'traenhuysken',
voor de waLvisvaarders dat er ooit in de buurt
stond. Latere namen waren onder andere
'Comisenhuis' (naar de ambteLijke titeL van de
dijkopzichters), 'het Witte Huis', 'Landshuis', en
vooraL 'het Dijkhuis'.
In 1912 werd 'het Dijkhuis' verkocht door de PoLder
WaLcheren. De dijkopzichters werden voortaan aan
de kaai in Veere gehuisvest. Ene van Eenennaam
uit Arnemuiden kocht het voor 460 guLden.
Een paar jaar Later verkocht hij het weer met
een prettige winst; een Amsterdams kunstenaars
echtpaar werd de nieuwe eigenaar. Zij bewoonden
het huis op die eenzame zeedijk in de jaren
twintig, dertig en veertig maar dat is een ander
verhaaL
Ard HesseLink
nr. 4 2021
ZEEUWS ERFGOED
15
