"Schuilboerderijen
waar het geloof
werd gepredikt"
Reformatie
Afbeelding Links
De Piompetoren van
Kuudekerke, vroeger
een kerktoren, nu een
iandschapsreiict fotc
David Koren.
Afbeelding rechts
De duinen bij Dishoek
waar in 1566 de eerste
Hagepreek in Nederland
plaatsvond foto David
Koren.
Koudekerke op Schouwen-DuiveLand, waar de
zogenaamde PLompetoren als een bijzonder relict
in het verder lege landschap te zien is. Op Noord-
BeveLand is er een monument opgericht in de
vorm van een gestiLeerde kerktoren en op een
bordestrap naar het water toe zijn de namen van
de meer dan 100 verdronken dorpen vermeld.
Ook de laatste stormvLoedramp van 1953 heeft
z'n invloed gehad op het religieuze landschap. In
Hoofdplaat is een tamelijk grote kapel opgericht
als dankbaarheid voor het gespaard blijven van
het dorp ten tijde van de watersnoodramp van
1953.
In de zestiende eeuw was de reformatie
aanstaande. Protestanten, 'ketters' in de ogen
van de Kerk, werden vervoLgd en konden aLLeen
cLandestien bijeenkomen. In ZeeLand kwamen
protestanten bijeen bij zogenaamde 'hagepreken',
ofweL geheime kerkdiensten in de open Lucht.
De eerste in NederLand vond pLaats in de duinen
bij Dishoek, op 30 juni 1566. De voLgende vond
twee dagen Later bij Brigdamme pLaats, met veeL
meer toehoorders vanwege de Ligging nabij
MiddeLburg. Daarna verspreidde dit fenomeen
zich sneL over de rest van ZeeLand en NederLand.
Nadat de reformatie had doorgezet, ging het
kathoLicisme ondergronds. Zo waren er enkeLe
'schuiLboerderijen' waar het geLoof werd gepredikt.
Een voorbeeLd hiervan is de zogenaamde 'Kerk-
hoeve' aan de KaneeLpoLderdijk in Kwadendamme.
Bedevaarten en processies werden verboden. Zo
werd de Mariaverering in Aardenburg die daar aL
vanaf 1273 aan de gang was middeLs een kLeine en
grote ommegang in de Pinksterweek, vanaf 1604
voortgezet in Brugge. Bij de heroprichting van de
parochie in 1804 werd de verering overigens weer
in ere hersteLd, hoeweL dit op veeL pLekken
vanwege de discontinuïteit niet meer Lukte.
Een bijzonder LandschappeLijk fenomeen zijn ook
de kerkenpaden die door mensen vooraL op
zondag werden gebruikt om naar de kerk te gaan.
DergeLijke paden waren er vooraL aLs er geen
directe wegen waren tussen de woonpLek en de
kerk en men dwars door het Landschap trok. Ook
kwamen dergeLijke paden in zwang aLs er geLoofs
grenzen werden overgestoken. In de Loop van de
tijd hebben veeL van deze dergeLijke paden hun
functie verLoren of zijn ze verdwenen uit het
Landschap. Zeker in ZeeLand is het Landschap
aan grote dynamiek onderhevig geweest (onder
andere stormvLoeden, ruiLverkaveLingen).
6 ZEEUWS ERFGOED
nr. 4 2021
