De dreigende annexat
van Zeeuws-Vlaandei
Grensverhalen 8
Vroegtijdig verzet
Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog werd Zeeuws-
Vlaanderen opgeëist door België. Dit land was ontstemd
over de Nederlandse neutraliteit tijdens de oorlog en
beschuldigde Nederland van collaboratie met de Duitsers.
Maar de gevoeligheden rondom de positie van
Zeeuws-Vlaanderen gaan al veel verder terug.
ZEEUWS ERFGOED
nr. 1 2022
8
Afbeelding
Fort Ellewoutsdjk, met
op de achtergrond
Zeeuws-Vlaanderen
foto David Koren.
De afloop van de Eerste Wereldoorlog betekende
geenszins dat de rust in Europa was teruggekeerd.
In Nederland zelfs verre van dat, met de dreigende
claims van België op niet alleen Zeeuws-
Vlaanderen, maar ook op Limburg. België was in
de oorlog zwaar getroffen en was van mening dat
het officieel neutrale Nederland economisch sterk
had geprofiteerd van de oorlog en bovendien de
Duitsers had bevoordeeld. Hierdoor waren volgens
België herstelbetalingen op z’n plaats. Daarom
werden zowel Limburg (aanwezigheid kolen
mijnen, belangen van Waalse industriëlen t.a.v.
de Midden-Maas) als Zeeuws-Vlaanderen (veilig
stellen toegang tot de Antwerpse haven) opgeëist.
Hoewel de keuze voor deze gebieden vooral op
economische gronden was gemaakt, zou het
België in de toekomst ook beter in staat moeten
stellen zich te verdedigen. Daarbij was België in
de laatste jaren van de oorlog al voorzichtig
begonnen de bevolking in beide gebieden voor
dit idee te winnen. Internationaal gezien leek de
Belgische claim gesteund te gaan worden door
Al tijdens de oorlog kreeg Nederland signalen
over de Belgische onvrede en mogelijke
annexatieclaims. Nederland reageerde trefzeker.
Vermoedelijk om niet nog een keer gebied aan
België kwijt te raken. Het verlies van België in 1830
was namelijk al een traumatische gebeurtenis
geweest. Koningin Wilhelmina voerde het verzet
tegen een mogelijke annexatie op indirecte wijze
aan. Zij sprak over de annexatie als over “het
amputeren van een pink”, waarbij de hele hand
verminkt blijft. Er werd een Anti-Annexatie Comité
opgericht dat formeel werd geleid door de
voormalige rijkscommissaris voor het Belgische
Vluchtelingenprobleem, dominee Jacob Pattist
uit Aardenburg. Hij werd aangezocht om de
aanhankelijkheid van de bevolking aan het
Frankrijk, dat niet ongevoelig leek voor het verster
ken van - het toentertijd francofone - België.
-- - - k.
