A
doi 5 - -
Zeeuwse identiteit
ZEEUWS ERFGOED
nr. 3 2022
26
Afbeelding links
De laatste bewaard
gebleven grenspaal die
tot 1805 de landsgrens
tussen Holland en
Zeeland aangaf, met
aan de Zeeuwse zijde
de wapens van zowel
Zeeland als
Sommelsdijk.
Afbeelding rechts
En met het wapen van
Holland aan de zijde
van Middelharnis.
aan, ofwel een stuk Land dat politiek gezien wel
maar geografisch gezien niet met het
(Sommelsdijkse) ‘kernland’ is verbonden. Dit was
de zogenaamde ‘Oostmoer’, waar zowel de heren
van Middelharnis als Sommelsdijk aanspraak op
maakten en waarvan uiteindelijk een deel exclusief
in Sommelsdijkse handen kwam en een deel
gemene (gemeenschappelijke) grond werd.
De Franse Revolutie maakte een einde aan de
privileges van adel en kerk. Ook voor
anachronismen die hieruit waren voortgevloeid,
zoals oude (heerlijke) leenrechten, was geen
plaats meer. In eerste instantie werd geheel
Goeree-Overflakkee ingedeeld bij Zeeland, van
1798 tot 1801. Daarna werd het gehele eiland bij
het departement Holland gevoegd, met
uitzondering echter van Sommelsdijk. In
1805 volgde nog een grenscorrectie en werd
Sommelsdijk alsnog bij (Zuid-)Holland ingelijfd.
Bij het ontstaan van het Koninkrijk en de grond
wetswijziging van 1814 werd de overgang van
het dorp van Zeeland naar Holland intact gelaten,
zoals ook veel andere Napoleontische innovaties
gehandhaafd bleven (invoer kadaster, burgerlijke
stand en dergelijke). Latere wetten inzake de grens
tussen Zuid-Holland en Zeeland (27 mei 1869 en
18 december 1876, Staatsblad 245) hadden slechts
betrekking op de vraag waar de grenslijn in de
stroom moest worden getrokken en leidden
niet tot ingrijpende wijzigingen zoals in 1805.
De Sommelsdijkse exclave nabij Stad aan
’t Haringvliet werd in 1826 bij Middelharnis
Ook al behoort het dorp al meer dan tweehonderd
jaar tot (Zuid-)Holland, er zijn nog voldoende
karakteristieken die de Zeeuwse oorsprong van
Sommelsdijk verraden. Als eerste is het een
typisch ‘Zeeuws’ voorstraatdorp met een kerkring.
Dat zijn dorpen met een hoofdstraat die loodrecht
op de haven staat en de verbinding met de kerk
vormt. Het is een dorpstype dat veel voorkomt
in het zuidwestelijk kustgebied. Bovendien is
Sommelsdijk een voorstraatdorp van de
uitgebreide variant: met twee flankerende
achterstraten ter weerszijden van de voorstraat
die aansluiten op een zuidelijke achterweg.
Aan deze straat zijn verschillende oude patriciërs
woningen te vinden. Door de slechte verbinding
met zee heeft Sommelsdijk hoofdzakelijk een
agrarisch karakter behouden, in tegenstelling tot
Middelharnis. Het kleine haventje van het dorp
diende dan ook hoofdzakelijk voor de overslag
van landbouwproducten (en niet als vissershaven).
Op de plek waar de Langeweg - die de grens
gevoegd, na opmetingen van het kadaster op
Goeree-Overflakkee. In ruil daarvoor kreeg
Sommelsdijk een stuk uit het Oudeland van
Middelharnis, direct grenzend aan Sommelsdijk.
Uiteindelijk verloor het dorp haar volledige be
stuurlijke onafhankelijkheid toen het in 1966 werd
samengevoegd met het naburige Middelharnis.
,1^
ilv
