364 P. FERMIN ANTWOORD OP DE
als waardig hem bezig te houden Proef
nemingen te doen zonder redeneren,
is het rechte middel om niets te weten.
Indien wy nooit gedacht, indien wy nooit
geredeneerd hadden, zouden wy niets
weten, ja zelfs niet in flaat zyn, om iets
te leeren, en onze domheid zoude ons
byna aan die der dieren gelyk ftellen.
Door denken leeren wy lprekenle
zen en fchryven, voordeel doen, het-
gene onze gezondheid voordeelig of na-
deelig is onderfcheideneen onderfcheid
te maken tusfchen goed en kwaad
waarheid en dwaling, deugden ondeugd;
de rede was onze eerfte gids, het is aan
haar, dat wy de meeste verplichting
heb-
faits certains, com me digne de l'occupcr. Faire
des expe'riences fans raifonner c'est le moven de
ne rien fqavoir. Si nous n'avions jamais réflechi,
fi nous n'avions jamais raifonne', nous ne faurions
rien, nous ne ferions pas fculement en e'tat
d'apprendre quelque chofe; notre ftupidité e'gale-
roit a peu prés celle des bêtes. C'est en reflechis-
fant que nous apprenons a parler, a lire, a e'crire,
h profiter, a diftinguer ce qui est propre a con-
ferver la fante' d'avec ce qui l'altère: a mettre la
difference entre le bien le malentre la ve'rite'
l'erreur, la vertu le vice. La raifon a e'te'
notre prémier guidec'est a elle que nous avons
nos premieres obligations: la quitterons nous tout
d'un