88
hij reeds in de laatste jaren der 14de eeuw worden geplaatst.
Althans het register van diensten van den heiligen geest en
dat van jaargetijden in Onze Vrouwe kerk te Sluis, waarin
het papier met dit merk voorkomtbevatten stukken uit
de eerste helft der 14de tot de eerste helft der 15de eeuw!
Behalve in Vlaanderen en iii Brabant hebben wij in deze
landen nergens de sporen ontdekt van dit papiersoort, dat
ook elders weinig bekend is geweest 1).
PI. XIV, n°. 2. Onder de volledige wapens, die men
vindt in het papierin de Zeeuwsche archieven bewaard
bekleedt eene eerste plaats dat van het graafschap Cham
pagne, welks oude hoofdstad Troyes al in de 13de of 14de
eeuw hare papierfabrieken had 2) en waar die industrie
welke zich weldra uitbreidde over BretagneNormandië
AuvergneDauphinéPoitou en Provenceal vroeg eene
beduidende hoogte had bereikt. Baar was dan ook de ge
woonte om het landswapen als filigrane in het papier te
plaatsen in de 15de eeuw reeds algemeen door de papierma
kers aangenomen. Meer dan eene rekening van 's graven
rentmeesters in Zeeland bewesten Schelde levert daarvan het
bewijs; eerst die van 1450 vervolgens die van 1468,
terwijl hetzelfde wapen zich ook te ;s Hage in de rekenin
gen van het jaar 1465 vertoont,
Welligt diende dit merk ook tot aanduiding van het vroeger reeds
behandelde keizers- of imperiaal papier. De enkele gekroonde adelaar wordt
Idoor Jansen al vroeg vermeld cn is door hem afgeteekend op pi. XIII, n°.
||63. Het eigenlijke keizerlijke wapen, met de keizerskroon gedekt, is van
llateren tijd. Koning vond het in papier van de laatste helft der 1 6de eeuw
en is van oordeel, dat het als eene hulde aan Karel V moet worden aan
gemerkt. Zie de plaat n°. 9 en bladz. 21 van zijne Bijdragen enz.
2) Iu den zoo even aangehaalden brief van den heer de Marsy staat
bij het hem toegezonden facsimilé van dit merk aangeteekendarmes de
iChampagne marque de la ville de Troyes indiquée dans Vallet de
Viriville sous le n°. 77, vers 1470. La papeterie de cette ville remonte
tu 14 me siècle." Hij verschilt dus hierin met den heer Payen die in het
lier voren bladz. 6aant. 2 vermelde opstel in de Revue des deux mondes den
bloei der papierfabrieken te Troyes al terugbrengt tot de 13de eeuw.
