9
Waarschijnlijk zal na vele, aanvankelijk minder bevredi
gende proefnemingenhet eerstezuiver linnenpapier in
Italië uit de bloeijende fabrieken van Fabriano voortgeko
men zijn; van daar vervolgde het zijnen weg naar Frankrijk
en geraakte inmiddels ook in Duitschland bekend waar de
grootste industriëlen der middeleeuwen de Fuggees te Augs
burg ongetwijfeld ook hunne papiermakerijen aan den Sin-
kelbach hebben gehadofschoon geen zekere berigten daar
van tot ons zijn gekomen J).
Dit is eveneens het geval met het door handel en nijver
heid niet minder bloeijende Neurenberg, dat al vroeg in de
middeleeuwen onder zijne talrijke fabrieken die tot het ver
vaardigen van papier niet zal hebben gemist 2). De eerst
bekende, groote papiermolen werd er in het jaar 1390 op-
gerigt door het regeringslid Ulmann Steomee, met be
hulp van Italiaansclie en Duitsche arbeiderswelke laatsten
dus evenmin vreemdelingen kunnen geweest zijn in eenen
tak van nijverheid, die na den krachtigen stoot, daaraan
door den Neurenbergschen patriciër en zijne gezellen gege
ven, tegen het begin der 15de eeuw, alom in Duitschland
aan beken en rivieren op grooter en kleiner schaal werd uit
geoefend 3).
Einführung des Leinenpapieresund den Anfang der Holzsehneidekunst in
Europe zu erforschen in 1784 te Leipzig het licht zag. Dit en meer an
dere, zeer zeldzame en kostbare werken, in de koninklijke bibliotheek te
's Gravenhage voorhandenzijn mij met de meeste bereidwilligheid ter inzage
verstrekt door de heeren bibliothecarissen J. W. Holtuop en M. F. A. G.
Campbell, wien ik daarvoor gaarne hier openlijk mijnen dank betuig.
Vergelijk Breitkopf, o. 1. pag. 94 en 108 Epist. ad, Meermpag.
30-42.
2) Reeds in het jaar 1319 werden te Neurenberg de stadsboeken op, naar
veler oordeellinnenpapier geschreven. Zie Breitkopf o. 1., pag. 97.
3) De eigenlijk gezegde papiermolen werd door Stromer zoo niet uitge
vonden dan toch in Duitschland voor het eerst ingevoerd. Belangrijk zijn
de berigten omtrent de op- en inrigtingalsmede omtrent de werkzaamheden
van deze fabriek, uit officiële bescheiden geputmedegedeeld door Breitkopf
