10
In de noordelijke Nederlanden, waar ten tijde der gra
felijke regering de nijverheid verre achterstond bij den acti-
ven handel, de scheepvaart en visscherij, en de natuurlijke
gesteldheid van den bodem ook minder geschikt was voor
het papierfabriekaatzoo lang men daartoe de kracht van
den wind niet wist te gebruiken, werden eerst veel later de
papiermolens opgerigtdie in den nieuweren tijd een deel
hebben uitgemaakt van den nationalen rijkdom en wier
voortbrengselen zich eenen Europeschen roem hebben ver
worven. In de zuidelijke Nederlanden daarentegen, waar
allerlei takken van nijverheid al vroegtijdig bloeiden en het
water door het heuvelachtige van den grond nagenoeg overal
als beweegkracht kon worden aangewend, vindt men dan ook
tegen het einde der middeleeuwen al de sporen van derge
lijke fabrieken, die waarschijnlijk het eerst in Artois en de
aan Frankrijk grenzende gewesten zijn ontstaan.
Onze landgenooten moesten dus van den beginne af zich
van het papier in den vreemde voorziendat het echter daarom
niet laterof in mindere mate dan bij de naburige volken
door hen werd gebruiktblijkt uit de omstandigheiddat
in de eerste helft der 14". eeuw, toen, gelijk wij zagen,
het linnenpapier alleen in het zuiden van Europa meer al
gemeen bekend was geworden, onze voorouders zich daarvan
reeds in het openbarezoowel als in het bijzondere leven be
dienden. Maeklants rijmbijbelwaarvan in 1322 een af
schrift op papier werd gemaakt 2)strekt daarvan ten be
wijze. Ook het Illustre Lieve Vrouwe Broederschap te 's Iler-
togenbosch schreef in het jaar 1330 en waarschijnlijk
al vroeger, zijne rekeningen op papier s). In de stuk-
o. 1., pag. 102, 103. In Basel en andere steden van Zwitserland waren mid
delerwijl ook beduidende papiermakerijen ontstaan.
Epist. ad Meerm.y pag. 13, 134. Ook een Bijenboek werd al in het
jaar 1330 op papier geschreven.
2) Zie de mededeelingenwaarover straks naderdaaromtrent gedaan
door dr. C. R. Hermans, in de Handelingen van het provinciaal genootschap
