119
als beweegkracht gebruikt. Den 18 Eebruarij 1616 werd
de eerste papiermolen, een zoogenaamde wipmolen, de Kauwer
geheeten, te Westzaandam opgerigt, die weldra door meer
deren werd gevolgd 1). Te Zaandijk vooral bloeide al spoe
dig deze tak van nijverheid, die de grootste uitbreiding
heeft gekregen na de vermeestering van Gelderland door
Lode wijk XIV in 1672. De papiermakers, die zich op de
Veluwe niet veilig achttennamen grootendeels de wijk naar
Xoord-IIolland en slaagden er in om vele eigenaars van
graauw-papiermolens aan de Zaan te bewegen om die tot
het maken van wit papier in te rigten. Door Pieter van
der Ley werd de volmolen de Wever voor dat fabriekaat
veranderd, welk voorbeeld door Jacob en Adriaan Honigh
te Zaandijk werd gevolgd met hunnen molen de vergulde
Bglcorfwelks naam tegenwoordig nog voortleeft in het
daarnaar genoemde soort of formaat van papier 2). Aan dit
ondernemende driemanschap vooral had het Zaansche papier,
zijne Europesche vermaardheid te danken; het was haar niet
alleen verschuldigd aan de goede hoedanigheid der grond
stof maar bovenal aan de reinheid en de soliediteit der be
werking, waardoor men steeds dezelfde kwaliteit wist te le
veren. Veel bragt daartoe ook bij de uitvinding van den
maalrolter onzer eere thans nog in het buitenland de Hol
lander genaamd, zijnde een cilinder met metalen ribben, die
in een bak wordt rondbewogen en dient tot zuivering van
de lompen, welke daardoor tevens tot de meest mogelijke
fijnheid of tot stof gebragt worden s).
J. Honig Jsz. -Jr., Geschiedenis der ZaanlandenI 241.
2) Honig o. 1., 1242 en IIbl. 8 der aanteekeningen.
3) Collot d'Escury Hollands roem in kunsten en wetenschappenIII,
aanteekeningen1S1 en volgg. Door de rol werden de lompen veel beter
fijn gemaakt dan door de tot dusverre gebruikelijke stampers. Op de Veluwe
werd de Hollander eerst later ingevoerdniet alle molens warenuit gebrek
aan water, in staat zoodanige rol te drijven. Ten jare 1826 zelfs werkte
in de gemeente Apeldoorn niet meer dan één molen alleen met cilinders; ove-
