1 -30
coortsen zijn (nu bij naer) een spreekwoordt ende schrick
by den aengrensenden volckeren gheworden" (lees gebleven
Zoo veel is zeker dat Zeeland niet ligt het appel tegen
het veroordeelend vonnis, door de geschiedenis geveld, zal
kunnen winnen. Met de daarover bestaande literatuur al of
niet bekend zal de vreemdeling Zeelands luchtstreek blijven
wantrouwen en veeltijds te sterker naarmate hij door onbe
kendheid met de lokale gesteldheid van het gewest er min
der over kan oordeelenen de bewoner zelfook bij het
aannemen van de mogelijkheid dat de veranderde gesteldheid
van het land sedert drie eeuwen de gezondheid en het le
ven van den mensch aldaar onder betere verhoudingen heeft
gebragthij zal moeten bekennen dat nu nog eene ge
middelde sterfte van 31 op 1000 inwoners, zoo als de on
langs (1866) in het licht gegeven Sierfte-atlas van Nederland
aantoont, ook al moge dit cijfer door dat van de provincie
Zuid-Holland worden geëvenaard, een welsprekend feit is,
niet geschikt om het besproken wantrouwen te doen wijken.
Menigvuldig zijn de geschriften waarin het onderwerp van
weerszijden met ingenomenheid, ofschoon niet altijd even ge
lukkig behandeld is. Sommige schrijvers hebben in het aan
geven van de bronnenwaaruit Zeelands ongezondheid op
welt meer scherpzinnigheid aan den dag gelegd dan waar
heidsliefde in de beoordeelinganderen hebben niets meer
dan den arbeid van hunne voorgangers in een anderen vorm
gebragt; en nogtans zijn ons uit deze omwerking en uit den
strijd der meeningen enkele waarnemingen toegevallendie
in hooge mate de belangstelling wekken en die eene blij
vende waarde zullen behouden.
Met de nagenoeg volledige literatuur omtrent Zeelands
climatologie voor mijis het niet het voornemen de vele
geschriften daarover allen te behandelennog minder ligt
het in de bedoeling om mijnen geboortegrond tegen de vele
1Grou'dek vav Zeelandt1644, 1)1, 116.