137
Veel moge reeds na den tijd dat Callenfei.s schreef veranderd
en verbeterd zijn, maar bij het assainissementdat de bedoelde
streken sedert den jongsten tijd ondergaan hebben, zijn de ma
laria-bronnen als daarvoor niet vatbaar, ver van opgeheven.
Ook mag niet worden uit het oog verloren dat de door Callen-
fels aangewezen oorzaken niet uitsluitend in de door ons
overgenomenen bestaanmaar dat zij ook voor een deel ge
legen zijn in de militairen zei ven. Geene oorzaak ten dezen
heeft zoo zeer tot de wraking van het Zeeuwsche lucbtsge-
stel voor den militair bijgedragen dan de bij ons te lande
bestaande gewoonte om de militairen, al vast het voetvolk,
telkensin den regel jaarlijkste verplaatsen en in andere
streken te verleggen. Harger noemde het in zijn tijd vhet
alle jaaren versche troupen aan de slagtbank van Staats-Vlaan
deren en andere steden opofferen i)."
Eindelijk hebben andere geneeskundigen regtstreeks of zij
delings hunne denkbeelden over Zeelands climatologie mede
gedeeldhetzij in plaatsbeschrijvingen (Macqüet) of in trac-
taten over de in Zeeland heerschende ziekten (Stocke, Ray
mond), zoodat het onderwerp kan gezegd worden de eer van
eene veelvuldige beschouwing te zijn deelachtig geweest.
II.
Is het bestaan van eene malaria als de hoofdreden van
Zeelands ongezondheid als woon- of verblijfplaats algemeen
erkenddan blijkt het toch dat men over de bron waaruit
die malaria ontstaat en over den invloed dien zij uitoefent,
zeer uiteenloopendeja zelfs geheel tegenstrijdige denkbeel
den gevoed heeft, daar zij voor sommigen gelegen was in
de lucht, voor anderen in den grond, terwijl nog anderen
haar beschouwd hebben als een educt door de wisselwerking
van heiden in het leven geroepen.
1 Verhandelingen van Callenfels en Harger, bl. 251.
