141
noemt zelfs de natuurlijke grond van Zeeland althans in het
eiland dat hij bewoonde (Schouwen), volstrekt niet ongezond
(sic) en leidt die bewering af van den aard van de boom-
en aardvruchten en van het put of welwaterhetwelk een
en ander zoo in smaak als in hoedanigheid de Hollandsche
producten overtreft.
In het opsporen eindelijk van de verwijderde ziekte-ma
kende oorzaken zijn de onderscheidene schrijvers nagenoeg
even naarstig en overdreven geweest als weinig eenstemmig
ten opzigte van hare beteekenis. Levenswijzevoeding en
daaronder het onmatig gebruik van sommige land- en zee
producten (kreeften, oesters, krabben, mosselen, alikruiken
enz. (Harger)) zelfs de Schouwen- en Duivelandsche paling
(Bruinvis Maatjes)) van slappe drankenvan bierge-
never enz., maar vooral het volstrekt gemis aan zoet bron
water (Raymond) 2) en het algemeen gebruik van regenwa
ter dat van de met vuil en stofdeelen bezette daken in
gemetselde of houten bakken verzameld en bewaard wordt,
zijn door de meesten afzonderlijk of gezamenlijk van invloed
verklaard om de bewoning en het verblijf in Zeeland voor
de instandhouding der gezondheid gevaarlijk te doen zijn.
III.
De vraag nu of men kan aannemen dat, afgescheiden van
bijkomend^ omstandighedenin levenswijzevoeding enz.
der inwoners gelegenZeeland werkelijk de voorwaarden
bezit waardoor de gezondheid van deii bewoner en van den
vreemdeling meer bedreigd wordt dan elders, zal uit hetgeen
tot dusver is aangevoerd bezwaarlijk op eene stellige wijze
kunnen beantwoord worden. Te minder kan zulks geschie-
1. 1., pag. 125.
2) Joannes Raymond. Dissert alio exhibens deseriptionern febriurn inter-
mittentium autumnalium 3 quotannis Mittelburgi et in vicinis Seelandiae Ba-
tavae locis grassantium. Duisburgi1767; pag. 10.
