31
soms langwerpig en met verder uithangenden klepel, vindt
men haar al in de rekeningen van Amsterdam en Gouda
over de jaren 1370 en 1371, in het rijks-archief bewaard;
ook in die van Zwaluwe, Leeuwenhorst en Yoorne van de
jaren 1411 tot 1426. Yolgens Sotheby komt zij ook voor
in de archieven van Haarlem op de jaren 1417, 1418 en
1427, en volgens van Hasselt in die van Gelderland van
tie 15®. eeuw. Wij hebben haar maar eenmaal ontmoet, in
de rekening van den heiligen geest in Onze Lieve Yrouwe
kerk te Sluis van het jaar 1416 1). Even als de hoorn kwam
zij in lateren tijd weer terug; in het Fransche reglement van
1741 wordt er gewag van gemaakt, als van papier a la
clocheen u double cloche."
PI. IIn°. 8. De gekruiste zwaardendie bij de oude
Italiaansche speelkaarten dezelfde beteekenis hadden als de
bel op het Duitsche kaartenblad 2)worden op het papier
in de Nederlanden niet veel aangetroffen. Ons facsimilé is
genomen uit het hiervoren bl. 25 reeds besproken boek met
den knoop te Aardenburg.
PI. II, n°. 9. Yan de vreedzame schaar, die in de
middeleeuwen voor huiselijk gebruik en bij velerlei ambach
ten en neringen even onmisbaarook door den papiermaker
vlijtig ter hand werd genomenkan het ons niet verwonderen
dat zij al spoedig als merk op zijn fabriekaat is overgegaan.
Breitkopf houdt het er voor, dat dit in- Italië reeds is
geschied tegen het midden der 14d0 eeuw3); Majans bezat
een handschrift van het jaar 1367, vermoedelijk op Italiaansch
papier, waarin het voorkwam 4). Wij hebben de schaar als
1In de oudste Nederlandscne drukken en in die van het buitenland
komt zij niet voorJansen vermeldt alleen klokken van een geheel ander
fatsoen en met onzigtbaren klepel in de eerste drukken van Jenson te Ve
netië en ook te Rome in 1478.
2) Beeitkopf, o. 1., bl. 82.
3) Breitkopf, o. 1., bl. 71.
Epist. ad Meerm86 136.
