40
veel meer gebruikt.; enkele malen vindt men het nog in
eerste drukken te Utrecht en te Delft 1).
PI. IV, n°. 6. De St. Jacobs-schelp duidt een soort van
papier aandat in de Nederlanden eerst tegen het einde
der 15de eeuw ingevoerd, daar weinig succes schijnt te hebben
gehad. Althans vinden wij niet, dat er ergens gebruik van
gemaakt isdan slechts eenmaal te Middelburg in het jaai
1481toen daarop eene aktp voor schepenen werd gepas
seerd 2).
PI. IV, n°. 7. Het echt middeleeuwsch figuur, een soort
van kriekelaar of kriekenboom voorstellende, waarvan de af
beelding ook gevonden wordt op de hiervoren bl. -32 reeds ver
melde oude borduursels in het Germaansch museum te Neuren
berg, is door Sotheby in de grafelijke rekeningen van Holland
over 1408 en 1409 verkeerdelijk aangezien voor een kruis 3),
Door Meerman wordt al eene bloem als papiermerk genoemd
op het jaar 1-369 volgens een stuk in de archieven der
balye van Utrecht voorhanden Het hierbij afgebeelde is
van eenigzins lateren tijdhet maakte deel uit van het
schutblad der rekening van den rentmeester van Zeeland be
oosten Schelde over 1415.
PI. IV, n°. 8. In de rekening van den rentmeester be
westen Schelde over 1418 werd papier met dit merk even
eens tot schutblad gebruikt.
PI. IV, n°. 9. In de rekening van dien rentmeester overl
1419 komt wederom op dezelfde wijze ook deze soort voor.
In lateren tijd ontmoet men meermalen papier met, den agnus Dei
als wapen, waarschijnlijk Fransch papier van Rouaan. Het middeleeuwsch
papier met dit merk was afkomstig uit fabrieken van Parma. Jansen vond
het ook in Fransche rekeningen van 1432 en niet alleen in drukken van Jen-
son te Venetië, maar ook in enkelen van Arnold thee Hoeknen te Keulen.
2) Misschien was het een enkel blad, dat toevallig daar gekomen was.
Verscheidene drukkers te Keulen maakten ervoor hunne boeken veel gebruik van.
5) Sotheuï, o. 1., fol. 117.
4) Epist. ad Meerm., 101105.
