51
en vervolgens in die van 1362 en 1384. In Zeeland Bra
bant en Vlaanderen werd het ook weldra met eene verba
zende hoeveelheid verspreid en tegen den aanvang der 15de
eeuw kan men zeggendat het eene Europesche vermaard
heid genoot. Be opgangdien het papier met den ossekop
in den loop dier gansche eeuw overal heeft gemaakt, kan
het best worden vergeleken met dien welke in den nieuwe-
ren tijd aan het Hollandsche pro patria papier en aan dat met
het wapen van Amsterdam alom te beurt is gevallen. Even
als toen werd ook nu het zoozeer gezochte merk door vele
fabriekanten in allerlei oorden van Europa nagemaakt of over
genomen. Neemt men althans de hoogte in aanmerking,
waarop de kunst van het papiermaken in de middeleeuwen
stonddan is het niet waarschijnlijk dat eene zoo groote
hoeveelheid van dit papier, als men bijna gedurende ander
halve eeuw hier en elders heeft zien gebruikendoor een
en denzelfden fabriekant zou geleverd zijn.
Be oorspronkelijke vorm, dien wij gelooven het te kun
nen aannemen de eerste papiermaker in Buitschland aan den
ossekop heeft gegeven, was zonder eenig aanhangsel van
stang of kruis, zoo als Breitkopf dien in papier van het jaar
1312 heeft opgemerkt en zoo als die ook voorkomt op onze
plaat, het tweede figuur. Toen echter de vraag naar het
papier met den ossekop op de hoofdmarkten van Europa zoo
algemeen werdvoorzagen ook andere fabriekanten hun fa
briekant met dit merkdat zij in den beginne slechts in de
hoofdzaak nabootstendoch waaraan ieder eene kleinigheid
van eigen vinding toevoegdehetzij in den stand of den
vorm van kop en horenshetzij door versiering daarop of
daarboven J).
De versiering van den Dnitschen ossekop bepaalde zich in den regel
tot den stang met het gewone of St. Andrieskruiszoo vindt men dien ook
in de eerste drukken te Mainz, Spiers Straatsburg, Bazel enz. In Italië en
Frankrijk daarentegen werd de stang veelal beladen met eene krooneene
bloem, eene ster of eenig ander meer zamengesteld figuur, waarvan tallooze