496
van minder beteekenis omdat liet mijn oogmerk was te be
wijzen dat juist de behandelde ziekten zijn afgenomen. Het
bewijs isdunkt mij geleverdals oorzaken voor die ver
mindering mag menbehalve onbekende cosmiscke invloeden
wel aannemen: 1°. voor pokken, vaccine; 2°. voor typhus, de
wetenschap van de besmettelijkheid; 3°. voor koorts de quinine.
Die drie groote wapenen zijn gesmeed in de wapengieterij der
wetenschap vooral der hygiène en der ondervindingmogen
zij op prijs gesteld worden en steeds meer en meer haar gun-
stigen invloed doen uitkomen tegenover het laisser-aller van
onwetenschappelijke dweepzieke of zorglooze handelwijzen.
Zeeland door zijn alluvialen bodem en zijn insulair klimaat
voor bewoning bovenmate gunstigmoet daarom te meer allen
schijn van ongezondheid van zich trachten te weren.
Dat Middelburg in zijn sterftecijfer niet weinig vooruitgaat
moge hieruit blijken dat zijn sterftecijferblijkens de twee
sterfte-atlassenvan 1841 tot 1860 was 32 op 1000, en van
1860 tot 1874 slechts 26. Die laatste 15 jaren mogen al
wat al te gunstig zijn om als norm te dienen, de vooruit
gang is toch niet te miskennen.