191
ïsis-dienst belioorde. Hij had plaats met een van mast en
zeilen voorziene wagen of schip op rollen en ging van Aken uit
over Maastricht en Tongeren naar Leuven. Hiervandaan zou
die wagen dan langs den naasten weg gelijk ook Wolf (E. A. P)
reeds vermoedde, over Antwerpen naar de Schelde gebracht
zijnaan wier mond dat eiland des oceaans gelegen waswaar
van Tacitus spreekt: extremus Selandiae angeluszegt Wolf
(vroeger toch hadden reeds verscheiden andere eilanden in de
Oost-en Helgoland in de Noordzee de eer genoten van voor
de badplaats dier godin te worden gehouden). Deze beschrij
ving van de reis is wel is waar reeds uit het begin van de
12re eeuw; maar ik zie dat zelfs nog in 1530 besluiten tegen
die afgoderij zijn genomen en dat er in omgangen met schepen
en ploegen nog tot op heden sporen van zijn blijven bestaan.
En nu is het merkwaardig hoe er in de dienst van Sinte
Geertruid van Nivelles allerlei voorkomt wat aan die godin
doet denken. Immers het glas waaruit de S. Geertruiden-minne
gedronken werd had de gedaante van een schip; in een aan
haar gewijd en tempel te Bonn aan den Rijn 8) werd zij vereerd
als de patrones der schippersevenals Nerthus werd zij rond
geleid op een wagendie nog te Nivelles moet bewaard worden.
In andere opzichten werd Sinte Geertruid ook met Hel en
Ereya vereenzelvigd. Het blijkt uit dit een en ander dus
wel, dat, gelijk zoo vaak geschiedde, dat men de dienst der
heidensche goden die vroeger op dezelfde plaats werden vereerd
op de heiligen overdroegzoo ook' Sinte Geertruid de plaats
vervangen had van een godindie wij met geen andere beter
kunnen vergelijken dan met Vrouw Ise, of die Tsis of Dea
Mater van Tacitusen dat er niets is dat er zich tegen verzet
s) Dat ook Nehalennia in die buurten wel te Deutzeen tempel zou
gehad hebbenvrees ik dat alleen op grond van een paar votief-steenen
met haar naamdie daar gevonden zijn beweerd wordtwant die steenen
zullen veeleer, zoo als ook dr.de Man (Vluclitbergen op Walcheren, bl. 142)
opmerktevoor Walcheren waar men ze niet maaktezijn bestemd ge
weest.