5
tegenstanders veracht en vervloekt, met zijne aanhangers ge
scholden voor '/pestige beesten, kinkels, varkens, duivels,
honden of wolven" heeft niet gevormd eene bepaalde school.
Zijne leerstellingen zijn niet van de Academische catheder,
maar van den kansel in de Gereformeerde kerk der Neder
landen verkondigd. Het Spinozisme is gepopulariseerd. Yelen
zijn terecht of ten onrechte openlijk aangeduid als Spinozisten
en hadden, ten gevolge daarvan, felle vervolgingen te verduren.
De heer Wybrands zegt terecht in zijne verhandeling over
Marinus Adriaansz. Booms een van spiuozistisclie ketterijen
beschuldigde Middelburger.-/een geschiedenis der spinozistische
beroeringen in Nederland iu de 17e en het begin der 18e
eeuw, zou, vooral indien de schrijver zoowel aan de ge
waande als aan de echte Spinozisterij zijn aandacht wijdde
ongetwijfeld zeer belangrijke bijdragen leveren tot de kennis
van het godsdienstig en maatschappelijk leven in die dagen.
Wat een bonte verscheidenheid van stoffel Let eens (om maar
iets uit de velen te noemen) op al die //conventikelen" en
//oefeningen" allerwege in Nederland gehouden, van de dagen
af, waarin Spinoza's Amsterdamsche vrienden, ten huize van
een hunner, Jan Knol in de Nes, hunne samenkomsten
hielden tot 1730 en later, toen Hendrik Wautelaar in vele
sluipvergaderingen het woord voerde o. a. te Amsterdam
in agterstraten over de Prinsengraft op kamers en in de
Smousenhoek, in een slop bij het water, in een kelder, ook
op de Kaydyk en achter in de Plautagie in een tuintje." De
Spinozistery was het onderwerp der gesprekken allerwege tot
in de trekschuit toe. De jonge Boerhave was in zulk een
kwaad gerucht gekomen door zijn spreken over Spinoza, dat
bij van zijne plannen om predikant te worden afzag en zijne
krachten ging wijden aan de geneeskunde. Een staaltje vau
de heftigheid der tegenstanders van de verderfelijke leer geeft
De begrafenis van Mr. Adriaan Koerbagii, rechtsgeleerde en
geneesheer. Hij had spinozistische boeken geschreven en was
veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf, en na een jaar in het
