50
Die aanhalingen mogen teveüs tot bewijs strekkenhoe hemels
breed onze grootouders en overgrootouders van ons verschilden.
Vóór alles hechtten zij sterk aan het uiterlijk decorum en namen
zij bij alle handelingen de onvermijdelijke statigheid en vorme
lijkheid in acht, en langen tijd was het de hoogste lof, welke
men een eerzaam Nederlander kon toezwaaiendat hij een „deftig"
man was, een voor vreemdelingen onbegrijpelijk en onvertaalbaar
woord, dat gelukkig langzamerhand vanzelf in onbruik raakt.
Het type der „Mijnheers," waarover Heine zich zoo vroolijk
kon maken, begint snel te verdwijnen. Wij zijn nuchterder,
maar ook natuurlijker dan onze voorvaders.
In andere onderdeelen van dit werk is door bevoegde han
den in bijzonderheden uiteengezet, hoe eene geleidelijke en schijn
baar weinig ingrijpende ontwikkeling in nauwelijks een eeuw tijds
tot een radicalen omkeer leidde op nagenoeg allerlei gebied, als
nimmer te voren plaats had: maatschappelijk en huiselijk leven,
reis- en verkeerswezen, opvoeding en sport, onderwijs en politiek,
letterkunde en kunstbegrippen ondergingen zulk een algeheele
verandering, dat de historische verklaring van het heden uit het
verleden dikwijls ondoenlijk schijnt, vooral wat onze geestelijke
ontwikkeling betreft.
Zeeland volgde over het algemeen denzelfden ontwikkelings
gang als het verdere Vaderland en het is niet het doel dezer
schets hier achtereenvolgens uit een te zetten wat voor het ge-
heele land van toepassing was; enkele bijzonderheden, herinne
ringen en opmerkingen, welke meer in het bijzonder Zeeland
betreffen, mogen hier hare plaats vinden.
De uitingen van den ouden tijd komen ons voor opgesmukt
en overdreven te zijn, en inderdaad leefde men destijds niet
alleen in eene andere werkelijkheid, maar ook in eene andere
gedachten- en gevoelswereld dan thans.
Het best kunnen wij ons nog eene voorstelling maken van het
toenmalig uiterlijk aanzien van steden en platteland, omdat die
toestanden in Zeeland in den loop van eene eeuw niet zoo heel
veel veranderd zijn.
1) Zooals boveu is vermeld't Herstelde Nederland.
