70
„De bouwers, die wij nu den naam van boeren geven,
Zijn in het bouwbedrijf al dikwijls onbedreven,
Zij doen meest hun bedrijf juist op dien eigen voet,
Gelijk een meulenpaard een stage ronde doet."
Men wist trouwens in het geheel niet, waar men de oorzaken
der bestaande malaise zoeken moest en tastte daardoor bij de
pogingen tot verbetering in den blinde rond.
Terwijl de een 1) verkondigde: „Overal toch geldt de opmer
king van William Petty, dat de schaarsheid van volk eene
wezenlijke armoede is en dat een land, hetwelk 8 millioenen
inwoners heeft, tweemaal zoo rijk is als een ander, dat op
dezelfde uitgestrektheid slechts 4 millioenen telt," verklaart een
ander: 2) „Met de bevolking neemt ieder jaar het gebrek op eene
onbeschrijfelijke wijze toe."
Ongetwijfeld hadden de destijds heerschende protectie en Re-
geeringsbemoeiing op velerlei gebied een verlammenden invloed
op het particuliere initiatief, vooral in eene weinig vooruitstrevende
provincie als Zeeland. Er bestonden invoerrechten en accijnzen
op de eerste levensbehoeften, uitvoerrechten en verbod van uit
voer voor sommige artikeleneen uitgebreid concessiewezen leidde
tot monopolies van allerlei aard, het verkeer werd gedrukt door
velerlei zware tollen en rechten, de landbouw werd in zijne
vrije ontwikkeling bemoeilijkt door scliaalrechten en broodzetting,
in Zeeland ook nog door een reglement op de meekrapteelt.
Toch werd in die dagen op eene andere wijze de grondslag
gelegd voor de latere herleving onzer welvaart. Onze voorouders
waren namelijk, zooals reeds gezegd is, zeer zuinig en de groote
verliezen, in den Eranschen tijd ondervonden, werden van lieverlede
door wijs beleid en taai geduld ingehaald, en wel is het een
bewijs, hoe gegoed de bevolking der stad Middelburg ondanks
allen tegenspoed allengs werd, wanneer men leest, dat eene op
17 Mei 1825 voor den watersnood van dat jaar gehouden collecte
op eene bevolking van ongeveer 13000 zielen f 12689,92 opbracht.
Te midden van allen verderen onspoed kwam de Belgische
1) J. Ab Utrecht Dresselhuis, Het district Sluis in Vlaanderen bl. 114-115.
2) J. J. Snouck Hurgronje Midd. Ct. van 18 December 1842.
