81
gemakkelijkste -werk te veel handen zijn, te veel navraag is
en dus de loonen te laag, de voorraad van werk te gering cn
daardoor de werkeloosheid van velen zoo groot isop den anderen
kant echter voor ander inspannend en oordeelvereischend
werk weinig arbeiders hier te vinden zijn en men daartoe, voor
hooger loon, vreemden moet trachten over te halen. Over het
algemeen is het meer de drang der noodzakelijkheid, dan de lust
tot werken, die hen daartoe aanspoort; van daar dat het werk
meestal gedwongen gaat: als het dagwerk volbragt is, geeft men
zich aan eene ongeoorloofde rust over en de arbeider doodt dan
zijn ledigen tijd eer met slapen of zoutelooze praat, dan dat hij
hem door eenigen nuttigen arbeid tot voordeel van het huisgezin
zou aanwenden of door nuttige lectuur tot zijne verstandelijke
ontwikkeling iets zou bijdragen. Over het algemeen is het met
deze laatste dan ook zeer slecht gesteld. Velen, die maar zeer
gebrekkig lezen en schrijven kunnen, en waar die kennis en lust
bestaat, wordt er veelal een verkeerd gebruik van gemaakt.
Nauwkeurige nasporingen op dat gebied hebben mij tot de over
tuiging gebragt, dat de volkslectuur bij onze arbeidende klasse
nog op een zeer lagen trap van ontwikkeling staat en zij in den
regel een smaak voor werken aan den dag legt, die allernood-
lottigst op hare zedelijke beginselen en verderfelijk voor de op
leiding van het opkomend geslacht genoemd moet worden.
„De afgeschafte belasting1) van het gemaal heeft eene aanmer
kelijke verbetering in de voeding van die klasse aangebragt;
vooral is dat bij de kinderen zigtbaar."
„Een steeds voortdurende kanker 2) aan de welvaart van deze
klasse van arbeiders is de zoo in het oogloopende zucht van het
ligtzinnig aangaan van huwelijken. Uit een Staathuishoudkundig
oogpunt en in het maatschappelijk materieel belang moet ik de
tegenwoordige huwelijken onder die klasse als schadelijk ver
werpen."
1) L. c. bl. 245.
2) L. c. bl. 258.
Archief 1914
6
