90
het karakterbehoudens dat natuurlijk geene beperking kan gevergd
worden ten aanzien van de eerste, de meest noodzakelijke bestaans
voorwaarden. De maatschappij moet en kan zoodanig ingericht
zijn, dat de onvermijdelijke behoeften van woning, voeding en
kleeding in elk geval voldoening vinden.
Naast het lager en het meer uitgebreid lager onderwijs is het
middelbaar en het vakonderwijs een niet genoeg te waardeeren
zegen voor ons volk geworden. Het is daardoor thans mogelijk
talenten uit de middelklassen en de lagere standen, welke vi'oeger
sluimerden en niet tot ontwikkeling konden komen, voor de sa
menleving te winnen, waarbij individu en gemeenschap gelijkelijk
hun voordeel vinden. Door het toevloeien van nieuwefjisscbe
krachten wordt de maatschappelijke voortbrenging bevorderd en
versterkt, terwijl een gezonde democratische geest, het juiste be
ginsel in toepassing brengt, om den mensch naar zijne eigene,
innerlijke waarde, niet naar toevallige, uiterlijke omstandigheden
te beoordeelen.
Doch ook aan de oude aristocratie, welker natuurlijke, aange
boren voorrechten van levensverfijning en distinctie niet maar
door den waan van één dag kunnen verdrongen worden, blijft
de haar toekomende plaats aan het hoofd der samenleving ver
zekerd, mits op deze dure en onafwijsbare voorwaarde, dat zij
zich die eere ook innerlijk door eigen inspanning en ontwikkeling
waardig betoone, naar het woord van den Altmeister:
„Was du ererbt von deinen Vatern hast,
Erwirb es, um es zu besitzen."
„Kielen, wielen, rand om 't land" luidde eene oude Zeeuwscke
thans nagenoeg vergeten spreuk, naar eene dichterlijke omschrij
ving bedoelende
„Dat zeevaart bloei,' dat landbouw tier'
En dat de waterstaat, bestendig
Der stroomen loop bedwinge en stier'."
Met deze leus als leidraad willen wij ten slotte de ontwik
keling van Zeeland tot den tegenwoordigen staat overzien.
Vóór alles trekt de aandacht de landbouw, welke nog steeds
den vooruaainsten tak van bestaan voor dit gewest uitmaakt.
