29
een kapitale wal met uitspringende hoeken en hoornwerken, dit
geheele werk, in 1621 merkelijk uitgebreid, heette het retran
chement van Cadsandria. Binnen de wallen stonden eenige
soldatenwoningen en een kominandantshuis,' kerk en pastorie met
een molen werden er bij gesticht, en ziedaar de oorsprong van
het tegenwoordige dorpje, dat in 1682 buiten de soldaten zijn
eerste bewoners uit den overstroomden Zandpolder 4) ontving.
Oorspronkelijk lag hier het veel oudere Terhofstede" 2).
De bewering van Roos dat eerst in 1682, na het vloeien van
den Zandpolder, zich een burgerbevolking binnen de wallen van
Retranchement heeft gevestigdberust vermoedelijk op pure
fantaisie. Al in 1676 telde het dorp een vijfentwintigtal huizen,
en dat dit geen armzalige soldatenhutten maar ordentelijke burger
woningen moeten geweest zijn mag men afleiden uit de betrek
kelijk hooge waarde, waarop sommige toen werden geschat, veel
hooger zelfs dan de beste huizen in het geheel door niet-militairen
bewoonde Cadzand 3).
Daarentegen wijst Roos er terecht op dat het naburige Ter
hofstede veel ouder is dan Retranchement. Het komt onder dien
naam reeds voor, gelijk men weet, in 1303, toen graaf Willem
van Oostervant, de latere graaf Willem III van Holland,
in dezen omtrek aan de Vlamingen een nederlaag toebracht. De
bevolking van het gehucht moet mettertijd talrijk genoeg zijn
geworden om er een kapel op te richten. Wanneer dit plaats
had, is onzeker, doch daar het gebouwtje op een tusschen 1543
en 1554 vervaardigde kaart van Westelijk Zeeuwsch-Vlaanderen
wordt aangeduid, zal het in die jaren reeds bestaan hebben 4).
1) Omstreeks 1872 voor een deel weder herdijkt in den Willem Leopoldpolder.
2) G. P. Hoos, Beknopt geschied- en aardrijkskundig woordenboek van Zeeuwsch-
Vlaanderen's vrestelijk deelblz. 33.
3) Volgens een in het archief van den Raad van State berustende lijst van de
taxatie der huizen, molens enz. in Westelijk Staats-Vlaanderen van 1676. Het eerste
huis binnen Retranchement werd omstreeks 1644 gebouwd door zekeren Gommer
Ceulkmans, wien daarvoor op zijn request door den Raad van State een vereering
van 30 gulden werd toegekend (Resol. Raad van State 25 Febr. en 2 Juni 1644),
4) Een reproductie is uitgegeven door Gilliodts van Severen in Bruges port
de mer Annates de la Société d'emulation de Bruges, Année 1894). üe dateering
15431554 berust op de omstandigheid dat er wel de in 1543 bedijkte Metteneije-
maar nog niet de in 1554 bedijkte Nieuwenhoveupolder op afgebeeld is.
