96
dan wel geen absolute, maar, wat toch eigenlijk duidelijker taal
spreekt, relatieve beteekeuis, door het op- en neergaan van den
goederenomzet van jaar tot jaar te deinonstreeren. En daar ook
voor de verdere geschiedenis van dit pondgeld de rekeningen
een kostelijke bijdrage vormen, meenden wij al valt het ten
deele buiten ons bestek er goed aan te doen ook deze cijfers
hierachter te doen volgen x).
Men is het er tegenwoordig vrijwel over eens, dat de opvatting
van een vorige generatie, die in stapelrechten zoowel als in andere,
van latere verhoudingen zoozeer afwijkende, regelingen op econo
misch gebied slechts een produkt der „duistere Middeleeuwen"
wist te zien en voor de historische noodzakelijkheid hiervan geen
oog had, onhoudbaar is. Stapelrechten waren in de Middeleeuwen
geenszins de ongerijmde belemmeringen van liet verkeer, waarvoor
een later „verlicht" geslacht ze heeft uitgekreten. Door de om
standigheid, dat toen, bij de moeilijkheid en beperktheid van het
verkeer, door het instellen van centrale handelspunten steeds de
zekerheid bestond zoowel voor kooplieden als voor koopers, een markt
te zullen vinden, en dat door centralisatie de hulpmiddelen van
den handel beter konden worden georganiseerd, kan de instelling
van den stapel zoowel worden verklaard als gerechtvaardigd.
Ook kwam het vaak voor, dat ook zonder dwang, tengevolge
der natuurlijke verhoudingen, het verkeer zich op bepaalde punten
had geconcentreerd, maar dat men dwang ging toepassen wanneer,
door het opkomen van nieuwe, de oude verhoudingen verbroken
dreigden te worden. In dat geval werd de stapel inderdaad een
belemmering van het verkeer, daar men, kunstmatig, toestanden
in het leven wilde houden, die door de voortschrijdende ont
wikkeling waren veroordeeld 2).
Wat nu het stapelrecht betreft, dat Middelburg in 1405 ver
kreeg, het kwam te laat en had bovendien in zijn oorsprong toch
iets te kunstmatigs, dan dat het zich in volle kracht heeft kunnen
ontwikkelen. Vooral toen meer en meer de Honte ook voor
grooter schepen bevaarbaar begon te worden en het gevaar
1) Zie bijlage II.
2) Zie voor bet stapelrecht iü het algemeen W. Stieda, art. Stapelrecht in
Handwörterbuch der Staatswissenschaften.
