REKENSTAAFJES VAN NAPIER,
door
Dr. J. A. VOLLGRAEE.
Het doosje, dat liet Zeeuwsch Genootschap onlangs ten geschenke
gekregen heeft, bevat 9 staafjes met vierkante doorsnede, één met
een tweemaal zoo groote rechthoekige doorsnede. Elk der 9 eerste
staafjes vertoont op ieder zijvlak de tafel van vermenigvuldiging
van een der getallen 0, 1, 2 9, waarbij b. v. 3x8 of 24
geschreven is als [2/4|. De twee getallen die voor en achter
(of rechts en links) op een staafje voorkomen, vormen
steeds te zamen de som 9 (evenals bij een dobbelsteen voer
en achtervlak steeds te zamen 7 punten hebben). Daar
hierbij de combinaties 1) enz. elk 4 keer voorkomen,
doch alleen de combinaties |j) en ji) 3 keer, blijkt er één
staafje met de getallen j!) te ontbreken.
Eig. 1. Elet staafje met dubbele doorsnede vertoont de vier
kanten en derdemachten („teerling") der getallen 1 9aan
de voorzijde de vierkanten met daarnaast een kolom 2, 4 18,
aan de achterzijde de derdemachten met de tweedemachten er naast.
Deze staafjes zijn uitgedacht door Lord John Neper (of Napier)
of Merciiiston, in- Schotland (15501617), die, na eerst over
theologische onderwerpen te hebben geschreven, in 1614 in zijne
„Descriptio mirifici logarithmorum canonis" de methode der lo-
garithmen wereldkundig maakte, welk werk in 1617 gevolgd werd
door de „RaMologiae sen numerationis per virgulas libri duo"
(Edinburg, excudebat Andreas Hart, 1617). Evenals in zijn vorig
werk stelt N. zich ten doel „difficultatem et prolixilatem calculi,
cujus taedium plurimos a studio Mathematum deterrere solet,
pro viribus ingenii modulo medio tollere". De Rabdologia
bevat, behalve de eigenlijke staafjesrekening, nog twee andere
rekenmethodes („per lamellas in pyxide dispositas" en „per
arithmeticam localem, quae in scacchiae abaco exercetur"). Volgens
