XIII
figuur dan ook recht voorgesteld. Een loopgewicht (aequipon-
dium, dat aan ons exemplaar ontbreekt) kon langs dezen
langen arm verschoven worden en, al naar zijn plaats, even
wicht maken met een grootere of kleinere last aan den korten
arm. Inkepingen en cijfers, die op den scapus van ons voor
werp nog herkenbaar zijn, gaven het gewicht aan. Tot zoover
is alles op het eerste gezicht duidelijk en hiertoe beperken
zich als regel de verklaringen van dit werktuig in de litera
tuur. De afbeeldingen vertoonen even goed als bij ons twee
ansae, maar de reden hiervan wordt niet vermeld. Men heeft
intusschen de statera slechts om te keeren en de tweede ansa
te gebruiken om het nut hiervan in te zien dan hangt de te
wegen last aan een korteren hefboomsarm dan in den eersten
stand het geval was, dus kan men nu met hetzelfde aequi-
pondium (loopgewicht) grootere lasten wegen inderdaad
vinden we dan ook in dezen tweeden stand aan de bovenzijde
van den langen arm hoogere cijfers. Ondanks het ontbreken
van het aequipondium en den verbogen scapus kon ik deze
dingen nog wel globaal verifieeren en zien, welk een uiterst
practisch en compendieus apparaatje we hier voor ons heb
ben. De juiste verklaring vond ik naderhand ook vermeld in
G. Cumont, 1891, Balances, trouvées dans les tombes, etc.,
Ann. Soc. d'Archéol. Bruxelles V. (Separaat, eigendom van
Mej. M. G. A. Man) p. 8 „Celle-ci offre une particularitê
trés ingénieuse un crochet attaché tout prés du plateau de
la balance permet de la suspendre en ne perdant presque rien
de la longueur du bras de levier, tandis qu'un autre crochet,
placé a une plus grande distance du plateau, donne le moyen,
en retournant l'instrument, d'obtenir un bras de levier plus
court et par conséquent de peser des objets plus légers." Het
hierbij afgebeelde exemplaar is ongeveer even groot als het
onze en draagt een kleine schaal.
Op de weekmarkt te Lugano (Zwitserland) gebruikt iedere
koopvrouw een unster van precies dezelfde inrichting (groo-
ter dan de onze) en ook te San Remo (Italië) en omstreken
zag ik ze in gebruik, de meeste van een haak en een schaal
voorzien, alle met twee ansae. Hoewel talrijk in gebruik, zijn
ze ook in de genoemde plaatsen reeds ouderwetsch, want in
de winkels verkoopt men veeleer „family scales" en „van
Berkel's patent", maar te San Remo wees men mij toch de
werkplaats van een „staderaio", een unstermaker, een
„artista" in zijn vak, werd mij gezegd. In het Italiaansch
