52
legkaart van internationaal-economische verhoudingen Han-
zeaten en Nederlanders onder hen Hollanders het meest,
doch ook wel Friesche en Zeeuwsche schippers voeren
hout, werk, want en dergelijke waren uit het Oosten en lakens
uit de Nederlanden naar Spanje en Portugal, en brengen
vandaar wol, zuidvruchten en zout terug, die van Walcheren
naar Engeland en de Oostzee worden gedistribueerd de En-
gelschen1) komen met lood, lakens en bier-), en nemen
haring en zuidvruchten als retourlading mee de Bretons met
zout en wijn, die voor een deel ook door eerstgenoemde groep
van schippers worden aangevoerd uit Brouage, Bordeaux, La
Rochelle, waarvoor beide vooral haring als retourlading schij
nen mee te nemen Spanjaarden en Portugeezen brengen
in concurrentie met dezelfde schippers de produkten hun
ner landen, en voeren, voor zoover bekend, hout en ander
scheepsmateriaal mee terug enkele malen laten zich ook
Skandinaviërs en Italianen uit Genua, Florence, Venetië of
Messina in Arnemuiden zien 3Het zal de taak der vol
gende bladzijden zijn het verkeer van al deze naties in hun
diverse verhoudingen nader te schetsen 4Hier mogen echter
eerst nog enkele cijfers daarover volgen, die de relatieve be-
teekenis dier verschillende landen in dit verband doen zien.
De beide eerste rekeningen van den uitvoer te Middelburg,
die over Febr. 1543Febr. 1544 loopen, zijn hiervoor weinig
bruikbaar, doch uit de volgende laat zich opmaken deze
1) De Schotten kwamen meer te Veerehun voornaamste invoer
artikelen zijn zalm en kolen, uitvoerartikelen ijzer en zuidvruchten.
2) Beide laatste artikelen werden ook wel door Waterlanders van
daar aangevoerd.
3) In 1566/67 betaalde zelfs een schip uit Brazilië ankerage te
Middelburg zie Bronnen III p. 826.
4) Ook de Fugger en Welser, uit Augsburg, traden met Middelburg
in relatie. In 1513 werd hun in grand comité een maaltijd aangeboden
en een wijngeschenk vereerd, zie Bronnen II no. 298.
