71
betrekkingen aan met de Engelschen, wier lakens in hen
gereede afnemers vonden1). Zij verkeerden het meest van
alle Hanzeaten in de Arnestad. In 1455 lag een Keulsch koop
man voor het gerecht aldaar in geschil met iemand uit Picardië
over weed2), en toen, in 1463, Keulen met den hertog van
Bourgondië in twist geraakte, vreesde de koopman het meest,
dat op zijn deelgenooten van het Kölnisches Drittel te Middel
burg arrest zou worden gelegd3). Dat Rijnwijn het voor
naamste der Keulsche handelsartikelen was, spreekt wel van
zelf4). Omgekeerd werd een enkele maal Spaansche wijn
door Keulenaars via Dordrecht uit de stapelstad aan de Arne
Rijnopwaarts gevoerd 5).
Belangrijker echter nog dan naar en met Engeland, was
misschien reeds in de 15e, en zeker in de 16e eeuw, het
Hansische verkeer dat van het Schelde-eiland uitging naai
de Fransche en Iberische havenplaatsen. Dat het koren, waar
tegen het uitvoerverbod van 1479 zich richtte6). door Han
zeaten naar hetWesten zou zijn gevoerd, is wel waarschijnlijk,
doch niet zeker in de 16e eeuw echter ondervonden de
kooplieden van Middelburg, gelijk die van Holland in het
algemeen, geducht de bezwaren der concurrentie, hun bij de
invoering of handhaving van het congégeld aangedaan door
de Oosterlingen die voortaan rechtstreeks buiten deze
streken om hun granen naar het Iberisch schiereiland gingen
H. U. B. VIII nos. 149, 174, 272, 273, 1043, IX nos. 222--224,
236, 239, X nos. 111, 144, 700, Bronnen III no. 252. Een enkele maal
blijkt ook van vervoer van Keulen naar Engeland via Walcheren, zie
H. U. B. X no. 3. 2) Sneller en Unger, Bronnen no. 193.
3) H. U. B. IX no. 10. 4) H. U. B. VIII nos. 1096, 1258.
5) Vgl. Bronnen III p. 470. Ook haring werd van Middelburg naar
Keulen geëxporteerd, zie H. U. B. VIII no. 586 (1457) en Hapke,
Akten und Urkunden II nos. 516, 592.
6) Bronnen III no. 290. Zie voor Hansische graanhandel via Middel
burg ook nos. 305, 317.
7) t.a.p. nos. 531, 807, 811 voor de kwestie in het algemeen, zie
mijn artikel De Hollandsche graanhandel en graanhandelspolitiek in
de Middeleeuwen (De Economist, 1916 p. 351 vlg.j, P. A. Meilink, Rap
porten en betoogen nopens het congégeld op granen 15301541 (Bijdr.
Med. Hist. Gen. dl. XLIV p. 1 vlg.j.
