101
143, waarvan de Spanjaarden slechts 13, de Nederlanders 123
en de anderen 7 maal voorkomen 1 En over het laatste half
jaar van 1553 blijken met name de Waterlanders niet minder
dan driekwart van het verkeer naar het Iberisch schiereiland
in handen te hebben, zoowel van invoer als van uitvoer2).
Duidelijker kan de overheersching der Hollandsche scheep
vaart in het Spaansch-Walchersche verkeer wel niet worden
uitgedrukt.
Ten aanzien van de waren, die van de Arnehavens naar
Spanje werden verscheept, geven de meergenoemde reke
ningen, op kleiner schaal natuurlijk, hetzelfde beeld, dat Goris
voor Antwerpen heeft geteekend3). Meer echter dan in de
Scheldestad, was aan de Arne de handelsbeweging transito-
verkeer. Hier was niet, als daar, een belangrijk industrieel
achterland, en de produkten der Nederlandsche nijverheid
(lakens, tapijten), voor welke Antwerpen de natuurlijke uit-
voerhaven was4), waren voor Middelburg en Arnemuiden
althans voor een deel, evenals de Baltische waren, artikelen
van doorvoer slechts ten aanzien van de produkten der Hol
landsche textielnijverheid zou men de Walchersche reede als
de natuurlijke uitvoerhaven naar ,,het Westen" kunnen be
schouwen.
Tweeërlei waren de behoeften van Spanje in de 16e eeuw
het vroeg afgewerkte produkten, doch daarnaast materiaal
voor scheepsbouw en koren. Het laatste werd, naar men
weet, door Nederlanders en in scherpe concurrentie met hen
door Hanzeaten naar het Iberisch schiereiland gebracht. En
al zijn er enkele gegevens waaruit blijkt, dat ook de Wal
chersche reede hierin aandeel had 3), van veel beteekenis was
1) Bronnen III nos. 689691, 693. 2) t.a.p. nos. 708, 709.
3) Goris, Colonies marchandes p. 194337.
4) Zie ook L. van der Essen, Contribution etc. (Bulletin de l'Aca-
démie royale d'archéologie de Belgique, 1921).
5) In 1464 voerde een te Brugge gevestigde Italiaan tarwe van
Zeeland (d.i. wel Walcheren) naar Barcelona (zie Bulletin de I'Institut
Historique beige de Rome, fase. XIV p. 85 vlg.). In 1479 klaagt Maxi-
miliaan van Oostenrijk over den grooten uitvoer van koren uit de
