102
dit niet, en het grootste deel van dit verkeer ging „buten-
omme" J). Doch wel was dit het geval met de waren uit de
Oostzee, die voor den scheepsbouw werden gebruikt diverse
soorten hout (masten, rachters, delen), want, teer, pek en
dergelijke2), die in groote hoeveelheden, naar uit onze reke
ningen blijkt, uit Middelburg en vooral Arnemuiden naar
Spanje zijn uitgevoerd. Spaansche bevrachters en schippers 3
hadden hieraan deel, doch het leeuwenaandeel der vaart lag
in handen van Waterlanders en Hansische schippers. Jammer
genoeg echter, staan ons omtrent de organisatie van dit trans-
itoverkeer geen nadere gegevens ten dienste, en de vraag,
of deze waren de Walchersche reede, als rustpunt a.h.w. op
de lange reis, slechts even aandeden, dan wel of zij hier
werden gelost en overgeladen, moet voorshands onbeant
woord blijven, al lijkt het eerste het meest waarschijnlijk.
De textielgoederen, die via Walcheren naar Spanje werden
verscheept, kwamen uit tweeërlei produktiegebied. Een deel,
het kleinste, was uit Vlaanderen en Brabant Armentières,
Duffel) afkomstig en werd via Antwerpen door de „char-
rueros" en „maestres de naos waarvan de rekening van den
Antwerpschen uitvoer spreekt4daarheen gevoerd ook
Engelsche en Schotsche lakens kwamen van ver. Maar het
meerendeel waren produkten der Hollandsche draperie, van
Wielingen naar Spanje en Portugal, en nam daartegen maatregelen
(Bronnen III no. 290) in 1495 wordt melding gemaakt van Spanjaarden,
die te Arnemuiden koren laden (Bronnen II p. 400).
1) Voor de klachten der poorters van Middelburg over belemmering
van hun graanhandel door de invoering van het congégeld, zie Bijdr.
Med. Hist. Gen. dl. 44 p. 4454, vooral p. 53.
2) Werk is misschien een Nederlandsch produkt.
3) Blijkens de tolrekening van 1570 (Rijksarchief in Zeeland, Aan
winsten 1932 no. 17) voeren in dat jaar 46 schippers uit Spanje en
Portugal van Arnemuiden af; daarvan hadden in: 15 want, 8 want en
teer, 4 want en werk, 4 werk, 4 teer, 2 hennipgaren, 1 garen en werk,
1 haring en zalm, 1 vleesch, 2 Schotsche lakens, 1 boldavid, 2 ankers,
1 „cleyne baskens
4) Van der Essen, Contribution p. 28 (van den overdruk).
