114
Merkwaardig is deze plaats bij Gabbema, waar deze ,,hil" met
,,werf" gelijkstelt in de passus „om het lijf te bergen", liepen
ze na een hoogen hil of werf. 1
De Walcherse „werven zijn geen Friese „terpen" noch
Groningse „wierden, wieren of weeren", d.i. „werven 2), noch
Oostfriese „warven", noch „wurthe" uit het nog meer oost
waarts tussen Eems en Wezer en aan gene zijde der Wezer
gelegen gebied, alle behuisde, ook wel onbehuisde lagere
hoogten van 3J/j tot 5 M. terwijl de Walcherse bergjes
tamelijk steil zijn, van 5 tot 8 en de meeste tussen 8 en 15 M.
hoog, met slechts een kleine, tot behuizing ongeschikte kruin.
Het zijn ook geen schaapstellen of -stallen, door Vierlingh
ook „(rond)werven" genoemd, gebouwd op een gors, even
redig verdeeld over de lengte van het gors3), evenmin die
andere, ook door Vierlingh beschreven „werven", vlucht- of
vlie(d)bergen voor mens en vee (vooral schapen), oor
spronkelijk buitendijks liggende voor het beweiden der
uiterwaarden. 4
Met betrekking tot de bewoning van onbedijkte gronden
kan men verwachten, dat in oude en nog op zwakke wijze
bedijkte polders, de hofsteden als overgangsmaatregel
ook op hoogten of „werven" gebouwd werden, zij het dan
ook van minder verheven aard. Zo krijgt werf het terrein,
waarop de hofstede gebouwd is door verruiming ook de
betekenis van hofstede. Merkwaardig in dit verband is
een passus uit het in zo menig opzicht belangrijk Tractaet
van Dyckagie van A. Vierlingh ,,U huys meught ghy wel
1) Gabbema, Nederlandsche Watervloeden, 242. Voor de „hillen" in
t algemeen, zie Acker Stratingh, a.w., 1, 7 Beekman, Dijk- en Water
schapsrecht, I, 815H en R.G.Z., I, 278, 372, 427 II, 131, 278 Galchil.
De hil-streek strekt zich uit tot aan de overkant der stad Antwerpen
KalkovenhilleSleutelhille, St. Annahille. enz. daarentegen Guldenberg
te Antwerpen. De benaming berg tekent de grens der Frankische kolonisatie.
2) Zie W. de Vries, N.G.N., IX, 40/' 1 en Beekman, a.w., II, 1730 v.v.
3) Zie A. Vierlingh, Tractaet van Dyckagie, uitgegeven door Dr.
J. de Hullu en Ir. A. G. Verhoeven (Rijksgeschiedkundige Publicatiën,
kleine serie, no. 20, 1920, met prtf., 27/'9 en fig. 12 van pit. IV).
4) Id. Ibid. 36/'7 en fig 13 van pit. V.
