66
hayman allengs, om zoo te zeggen, meer een polderachtig
aanzien verkreeg. Er kunnen, vooral na den tijd, dat men niet
meer „moeren'' mocht, na 1500, geleidelijke verkavelin
gen zijn ingetreden. Best kunnen er toen oogenblikken zijn
ingetreden, dat men een klein recht ging eischen, dat (mis
schien in het eerst schoorvoetend) op den duur zal zijn be
taald. Wie nauwkeurig nagaat, wat er alzoo in de verschil
lende waterschappen met de vronen is gebeurd, ziet, dat dit
een bijna onontwarbaar iets is, met overal verschillende ver
houdingen en die als 't ware weerspiegelen, wat met het
oude recht der haymanne is gebeurd.
In deze dingen kan men pas tot conclusies komen door
détailstudie en het spreekt vanzelf dat dit een apart, zeer
diepgaand onderzoek zou vorderen, dat buiten de grenzen
van deze verhandeling gaat, maar ongetwijfeld van groot
belang zou zijn, gesteld, dat men de noodige gegevens zou
kunnen verkrijgen. Dit is zeker, dat in de geschiedenis van
ons gewest oude rechten vaak werden doorbroken, zooals
trouwens ook elders. Ook de geschiedenis van wat zooal met
de erfpachten op de landerijen hier en daar is geschied, is
leerzaam. Door invloed van autoriteiten, groot-grondbezitters,
is bijv. in de 18de eeuw wel erfpacht gekomen op landerijen,
die nooit aan het erfpachtrecht waren onderworpen geweest.
Dit kwam, omdat men zich niet durfde verzetten of de ont
wikkeling en het initiatief of het geld miste, een proces aan
te gaan, waardoor knevelarijen niet gestuit werden. Het be
kende boerenoproer in Tholen in 1709, waarbij de familie
Wouters een rol speelde, zal stellig niet geheel ongemotiveerd
geweest zijn. Ook wijzen wij op de veiling van het leen
Poortvliet in 1704 door de Staten onzer provincie, terwijl het
oude recht voorschreef, dat Poortvliet niet verleid mocht
worden, dit was n.b. een doorbreking van het oude recht door
de grafelijkheid zelve, want de Staten hadden de plaats van
den souverein 1ingenomen. Wij zullen op dit alles hier nu
niet nader ingaan en ons tevredenstellen met de wetenschap,
dat herhaaldelijk op allerlei gebied oude rechten werden
1den graaf van Zeeland.
