V
40
SINT-MAARTENSDIJK
Aan de Haastee op het eiland Tolen ontstond in de 14e
eeuw de nederzetting Haastinge Boxhorn en, hem volgend,
de schrijver van de Teg. Staat spreken van Haastrecht
,,in Sint Mertinsdijcke", waaraan in 1357 een privilege van
tolvrijdom werd verleend. In 1389 wordt van de „poert van
Haestinghe, die men heet Sente Mertensdike" gesproken, doch
het lijkt niet aannemelijk op dit jaar het stedelijke karakter van
Sint-Maartensdijk te stellen, daar nadien, in 1420 en 1470,
nog van parochie en van dorp sprake is. Eerst met 1491
hebben wij ten aanzien hiervan zekerheid. En even onduidelijk
als de verwerving van haar stedelijk karakter, is de geschiede
nis van het ontstaan en de maatschappelijke betekenis der
smalstad. Volgens Reygersberch zou zij haar eerste begin ver
schuldigd zijn aan het heerlijk slot (afb. 11) van welks
geschiedenis wij niet veel anders weten dan dat het reeds in de
14e eeuw wordt genoemd en in 1820 is gesloopt doch door
anderen wordt dit verband betwijfeld omtrent haar econo
mische geschiedenis staan ons voor deze tijd geen gegevens
ten dienste, maar het ontbreken van ieder gegeven doet deze
niet hoog aanslaan 1 Uitnemend echter zijn wij ingelicht over
haar heren, en hieraan ontleent het stadje zelfs zijn belang in
de qalerij der Nederlandse steden.
De heerliikheid Sint-Maartensdijk, die eerst aan de van
Overbordine's toebehoorde, was in 1357 in handen gekomen
van het machtige geslacht der Borsele's, eerst van Floris,
daarna van diens broeder Frank, de grootvader van de laatste
echtgenoot van Jacoba van Beieren, die belangrijke rechten
inzake de justitie verkreeg. In 1429 stichtte deze in de kort
daarvoor gebouwde kerk een college van kanunniken. Zijn
zuster, die gehuwd was met Jan van Buren, erfde Sint-Maar-
tensdiik na ziin dood in 1470 haar kleindochter huwde
Frederik van Egmond. wiens achterkleindochter Anna het in
1553 door haar huweliik met prins Willem I in het huis van
Oranie bracht, dat de heerliikheid heeft bezeten tot 1795. toen
zij ond"r de domeinen werd opgenomen. Na Anna's dood werd
Sint-Maartensdijk in 1559 gesteld ten name van haar jeugdige
1) Dat men van een stadje ais Sint-Maartensdijk op cultureel gebied
niets mag verwachten, spreekt wel van zelf. Toch doet zich het even
merkwaardige als onverklaarbare feit voor dat hier in 1478 honderd
jaar voor het belangrijke centrum Middelburg de eerste Zeeuwse
boekdrukker wordt aangetroffen, nl. Pieter Warrecoren.
