51
Strijd naar binnen en naar buiten.
Tijdens de periode van ds Egbertus Coopsen, die de ge
meente van IJzendijke heel lang heeft gediend (1707'51),
viel de kwestie voor met Jacobus de Kubber, een landman in
de Mauritspolder. Zij geeft ons een goed idee van de strijd,
die de kerk ook naar binnen voerde om de ware leer te hand
haven. Wij doelen hier op de leerstellingen van Pontiaan van
Hattem. Deze was in 1683 wegens onrechtzinnigheid als
predikant te St-Philipsland afgezet. Nog lang na zijn dood
(in 1706) bleven zijn aanhangers in Zeeland en Zuid-Holland,
ook in Bergen op Zoom en Roosendaal, in „conventikelen"
samenkomen. Zijn denkbeelden vertoonden duidelijk een pan
theïstische inslag, b.v. de dingen zijn zo eeuwig als God eeuwig
is, God is duivel, hemel en hel. In hetzelfde verband komen ook
ter sprake de namen Marinus Booms en Gos. van Buytendijck.
De schoenmaker Marinus Booms werd in 1698 in Middel
burg het Avondmaal ontzegd, omdat hij onder invloed van de
lectuur van geschriften van Spinoza en Pontiaan van Hattem
zeer ongereformeerde leerstellingen was gaan huldigen. Jaren
lang bleef hij in de gemeente beroering wekken, tot eindelijk
zijn afsnijding van de kerk en zijn verbanning uit Middelburg
volgden. In 1715 vestigde hij zich met de afgezette predikant
Gos. van Buytendijck eerst in Roosendaal, later in Breda,
waar zij niet weinig aanhang verwierven.
Hoe verliep de zaak-De Kubber nu in IJzendijke? In 1729
begon de kerkeraad zich te bemoeien met diens verderfelijke
opvattingen, die scherp afbogen van de gereformeerde leer.
Vele samensprekingen, of liever verhoren, vonden plaats. Zo
b.v. op 19 september 1729 toen de beide predikanten Coopsen
en Van Oordt in de pastorie van laatstgenoemde van drie tot
zeven uur een samenspreking met De Kubber hadden, waarbij
ook ouderling Jan Amers aanwezig was. Enige weken later
duurde een nieuw onderhoud zelfs van 3 tot 9 uur. De land
man bleek veel vreemde gevoelens t.o.v. de Godheid enz. te
koesteren, die volgens de broeders in de grond der zaak
„spinosistisch, libertijns en hattemistisch" waren De Kubber
zeer vaardig in het aanhalen van teksten geloofde b.v.
niet, dat alle schepsel van God afhankelijk was. Zo'n afhan
kelijkheid zou volgens hem strijdig zijn met het vrijmoedig
naderen der gelovigen tot God. Ds van Oordt repliceerde
hierop ik begrijp wel waar je heen wilt, De Kubber, nl. dat
schepsel en God één zijn, samen verenigd, en dus gij ook een
deel van God en alles wat men ziet. De ondervraagde ont
kende dit niet.
