op reis gaat en in contact komt met stedelingen en andere niet-Zeeuwen, in
het algemeen dit contact ervaart. Uit onze gesprekken bleek dat het reizen
buiten Zeeland en het contact met „vreemdelingen" (in de ruime zin) een
grote invloed heeft op de neiging tot afleggen van de dracht.
4. DE GODSDIENST EN DE SOCIALE CONTROLE
In deze paragraaf zullen we trachten na te gaan in welke mate de gods
dienstige instelling van de bevolking en haar mentaliteit samenhangt met
het verschijnsel van het dragen van klederdracht. Bovendien voegen we er
in dit verband een beschouwing aan toe over de sociale controle.1).
Laten we allereest de godsdienstige instelling van de Walcherse en
Zuidbevelandse bevolking beschouwen. Hierbij kunnen wij ten dele op onze
eigen ervaringen afgaan, en bovendien literatuur die erover verschenen is
raadplegen om aan deze indrukken achtergrond te geven en ze begrijpelijk
te maken. De drie verschillende dorpen waar wij ons onderzoek verrichtten,
zijn wat godsdienstige opvatting betreft van uiteenlopend karakter.
Ovezande, in de zak van Zuid-Beveland is uitgesproken Rooms-Katholiek.
In dit dorp is het verschil tussen de dracht van de Zuidbevelandse R.K. en
protestante vrouwen duidelijk te zien, ten eerste aan de bovenmuts.
De R.K. vrouwen zijn te herkennen aan de vierkante vorm ervan, hetgeen
echter op een dag door de week geen eenvoudige taak is, daar dit grote
hagelwitte gesteven gevaarte teveel wind en regen vangt om dagelijks opge
zet te worden; zo heeft de efficiency een offer gevraagd van de aesthetica en
draagt men op een gewone dag alleen nog het kleine ondermutsje. Wil men
de grote muts nog zien, dan moet men op zondagochtend komen kijken of
men moet hopen op het geluk dat een vrouw zich voor een bijzondere gelegen
heid of een reis extra mooi gemaakt heeft. Hetzelfde geldt voor de protes
tante vrouwen die een al even bewerkelijke en dure bovenmuts dragen, die
echter ronder van model is. Wil men door de week toch een R.K. van een
protestante vrouw onderscheiden, dan «s er ten tweede het kenteken van de
„stikken", de gouden platen die bij de protestanten opzij van het gezicht ter
hoogte van de ogen zijn bevestigd en bij de katholieke vrouwen schuin om
hoog steken boven het voorhoofd. We beschreven hier de uiterlijke verschillen
tussen R.K. en protestante vrouwen in Zuid-Beveland. Een veel moeilijker te
constateren zaak is het verschil in mentaliteit tussen beide groepen. Nemen
1) Definitie van „sociale controle" van v. Doorn en Lammers in Moderne Sociologie:
„Het geheel van factoren, dat bepaalde evenwichtstoestanden In een sociaal systeem
handhaaft of herstelt."
74
