Afbeelding 14
Plattegrond van het v.m. Groot Kasteel te Sluis,
tekening C. de Haan, R.A. Den Haag. Het grond
plan van de rijkelijk van ronde torens voorziene
burcht, met muren van 3,8 m dikte, in 1385 ge
bouwd op last van de Koning van Frankrijk, doet
denken aan dat van de Bastille, die te Parijs 1370-82
gebouwd werd. De Fransen, aan wie Sluis dit be
langrijke stuk vestingarchitectuur te danken had,
hebben het goeddeels vernietigd in 1794. Hetgeen
resteerde is in de daarop volgende decennia gesloopt.
Eerder dan ons daarin te verdiepen of iemand voor
deze gang van zaken verantwoordelijk te stellen die
nen wij ons af te vragen, hoe wij hetgeen ons resteert
het beste veilig kunnen stellen en dienstbaar maken
aan het welzijn van de toekomstige samenleving, in
dien althans de kwaliteit en de omstandigheden van
dien aard zijn, dat daartoe voldoende aanleiding
bestaat.
De betekenis van de nog bestaande monumenten
Wij moeten vooral de betekenis niet onderschatten
van datgene waarover we thans nog beschikken en
dat ons uitgangspunt behoort te zijn bij het beleid.
Wie een overzicht wil van wat Zeeland nog aan
monumenten bezit, kan het Kunstreisboek (36) ter
hand nemen. Wij kunnen hier volstaan met een paar
algemene opmerkingen over de hoofdzaken.
Op het gebied van de oude kerkelijke bouwkunst
ontbreekt weliswaar het romaans, maar de overgang
van het romaans naar de gotiek is op prachtige
wijze vertegenwoordigd in de St. Bavokerk te Aar
denburg, die in de Nederlandse bouwkunst een bij
zondere plaats inneemt. De kerkelijke gotiek is ver
volgens in goede schakering aanwezig, met verschei
denheid van formaat en periode. Daarbij zijn diverse
kerken van zeer goede kwaliteit; naast de stadsker
ken te Brouwershaven, Goes, Tholen, Hulst, Mid
delburg en Vlissingen zijn de talrijke dorpskerken
zeker niet minder aantrekkelijk. De laat-gotische
Veerse kerk heeft meer allure dan wij bij de meeste
van haar Nederlandse soortgenoten gewoon zijn. Zij
verraadt de grote visie van een ambitieuze bouw
heer en het talent van een begaafd bouwmeester.
Onder de vele torens die Zeeland telt behoort die
van de Middelburgse Abdij tot de meest originele
in bouwvorm, de onvoltooide Zierikzeese reus tot de
meest grandioze in bouwkundige opzet in Neder
land te vinden. Van sublieme kwaliteit is een reeks
van forse torens in Zuid-Beveland, in stoere een
voud te vergelijken met die van de stad Tholen. Te
weinig bekend als middeleeuws bouwwerk is de
Westkappelse toren, een merkwaardig voorbeeld van
15de eeuwse gotische architectuur. Door de mooie
bovenbouw van de Zierikzese stadhuistoren tenslotte
is de vroege renaissance glorieus gerepresenteerd.
Onmiddellijk na de kerken en torens uit de vóór-
reformatorische periode moet de Middelburgse Abdij
worden genoemd. Het is overbekend, maar dient hier
nog eens gezegd, dat dit hoogst schilderachtige ge
bouwencomplex, waarover de provincie in 1577 de
beschikking kreeg, in ons land uniek is te noemen.
Op het gebied van de wereldlijke gotiek verslaat
Zeeland met gemak elke provincie in Nederland.
De raadhuizen van Middelburg en Veere, maar niet
minder Zierikzee, Tholen en Sluis zorgen hier voor
de hoogtepunten. Na de gotische periode levert het
raadhuis van Brouwershaven nog een zeldzaam
voorbeeld op van een gevel in de z.g. Vredeman de
Vriesstijl. Wij hoeven trouwens voor de middel-
59
