(6) Af te leiden uit tekening in bezit van Rijks
dienst voor de Monumentenzorg.
(7) Bulletin Ned. Oudh. Bond 1900-1901, p. 243,
(8) Gedenksteen in de kerk.
(9) Voor Zuid-Beveland valt ook te raadplegen
J.ab Utrecht Dresselhuis, Wandelingen door
Zuid- en Noord-Beveland. Goes, 1832.
(10) Tekening door arch. Louis de Lannée de Bé-
trancourt in Atlas Zelandia Illustrata, Zeeuws
Museum, Middelburg.
(11) De beelden waren ten tijde van de afbraak
reeds verdwenen (d). Dergelijk beeldhouw
werk ook te Kloetinge, waarover V. de Stuers
bericht dat de houten ribben van het oor
spronkelijk gewelf met gesneden koppen ver
sierd in 1874 op de mesthoop van de burge
meester stonden (d).
(12) Van de kerk van Oudelande werd in 1769 de
Noordelijke transeptarm afgebroken, later ook
het koor (a). Van de drie beuken tellende,
kerk van Baarland bleef bij de „verbouwing"
in 1774 slechts één gehandhaafd (b). De kerk
in Yerseke werd in 1821 verkleind (a).
(13) Heinkenszand in de 19de eeuw vergroot en ge
wijzigd, Borssele onlangs van een geheel nieuw
interieur voorzien, Bath na de oorlog practisch
vernieuwd.
(14) W. S. Unger. Catalogus van den hist.-topogr.
atlas van het Zeeuwsch Genootschap der We
tenschappen (Zei. Illustrata). 1931-1957.
(15) Nog te zien op de tekeningen van J. Bulthuys
1792, Rijksdient voor de Monumentenzorg.
(16) Zie C. A. van Swigchem. De Goese getijwatei-
molen in Zeeuws Tijdschrift 1963, no. 2.
(17) Men leze hetgeen Jacob van Lennep in het
dagboek van zijn voetreis door Nederland in
1823 schrijft over zijn bezoek aan deze buiten
plaats. (Uitg. M. E. Kluit, 1942, Utrecht,
„Nederland in den goeden ouden tijd").
(18) Vgl. de meermalen geciteerde woorden van
Smallegange: „De dorpen, heerlijke huisen
en lusthoven liggen soo dicht op malkander,
dat die den anderen als met een steen konnen
bewerpen". In 1829 verscheen bij Abrahams
een kaart van Walcheren waarop de buiten
plaatsen zijn aangegeven. Voor de midden-
19de eeuwse toestand kan de gemeenteatlas
van Kuiper uit 1862 worden geraadpleegd. De
Middelburgse archivaris J. H. de Stoppelaar
geeft voor 1863 nog 51 buitenplaatsen op.
Schrijver dezes heeft een (voorlopig) overzicht
opgesteld van de v.m. Walcherse buitenplaat
sen, in m.s. aanwezig op het Rijksarchief en
op de Provinciale Bibliotheek te Middelburg.
(19) De toren werd afgebroKen door de Fransen
toen zij de vestingwerken van Veere uitbreid
den. Bij diezelfde gelegenheid en kort na de
Franse tijd werden ook de laatste restanten
opgeruimd van het aloude kasteel Sandenburg
(b).
(20) Het Arnemuidse carillon (afkomstig uit België,
gieterij De Gijn) werd in 1885 verkocht aan
een Middelburgse handelaar, en kwam vervol
gens terecht in het Rijksmuseum. Het zal bin
nen afzienbare tijd weer aan Arnemuiden in
bruikleen worden afgestaan.
(21) Van de vijf hoofdkerken die Walcheren in de
M.E. kende is slechts de minst belangrijke
overgebleven, t.w. Souburg, in een na oorlogs
schade van de 80-jarige oorlog herstelde vorm.
Verloren gingen de Westmonster te Middel
burg (1575), de Noordmonster aldaar (1834),
Oostkapelle en (1831) Westkapelle.
(22) Bulletin N.O.B. 1900-1901 p. 242. De raad
beschikte afwijzend op het advies tot restau
ratie omdat hij de kosten ad 1034,te hoog
achtte.
(23) Aftekeningen van gebrandschilderde glazen in
deze en andere Zeeuwse kerken, van vele graf
stenen en van een aantal grafmonumenten zijn
te vinden in de Atlas Zelandia Illustrata. Vooi
een groot deel moeten zij nog gemaakt zijn in
opdracht van Mr. J. Verheye van Citters. De
17de eeuwse gebrandschilderde vensters van de
v.m. Oude of St. Eligiuskerk te Oostburg „als
een hoop oud vuil op de zolders geworpen"
zijn in 1873 aan het Rijk geschonken (Rijks
museum) (d).
(24) Voor de Middelburgse monumenten in het al
gemeen, maar in het bijzonder ook de woon
huizen zijn er de publicaties van de vroegere
stadsarchivaris Dr. W. S. Unger.
(25) Bij de restauratie van de St. Bavokerk 1947-56.
(26) Een meestoof uit oudere tijd, tot voor kort nog
bestaand, althans uitwendig, was „De Zon"
aan de haven te Goes. Uit de laatste periode,
toen de verwerking industrieel geschiedde,
stamt het meestoofgebouw „De Nijverheid".
1871, aan de Ooststraat te Kapelle.
70
