welke door een .malle meid" gesteld waren. Voor het stellen van zulke voorwaarden, zou
zelfs mevr. Kleine zich gewacht hebben. En dan welk een afstand tusschen Mevrouw Kleine,
de volleerde actrice, en Jufvr. Baart, die eenige malen in een rol optrad (27 april 1876).
Een week later merkte hij nog op: Elize Baart had eerst het ongeluk een verward genie
te ontmoeten, gelijk Mina Kruseman, thans treft zij vrienden, die haar geheel bederven.
Arm kind, ik beklaag u (4 mei 1876). - Mevrouw Maria Johanna Kleine-Gartman (1818-1885)
was destijds wel de populairste toneelspeelster en is nog altijd een der grootste uit onze
toneelgeschiedenis.
30) Over Oosterman zie men Nagtglas, Levensberichten, II, blz. 299-300. Het boek maakte
opgang en werd in 1877 herdrukt.
31) Middelburgsche courant, 27 maart 1876.
32) Er waren in maart overstromingen geweest in Overijsel, Gelderland, Noord-Brabant en
Limburg, ten gevolge van geweldige stormen en hoge waterstanden. Op 23 maart was er in
Middelburg een collecte langs de huizen gehouden.
33) Over B. P. Korteweg schreef ik in het Mededelingenblad van de Sociaal-historische
studiekring, no. 20, 1961, blz. 10-12, over het aanstonds te noemen blad De Tolk van den
Vooruitgang t.a.p., no. 13, 1958, blz. 15-16. Ik acht het niet uitgesloten dat Korteweg,
wiens moeder Cornelia Margaretha Holster en wiens grootvader Bastiaan Adriaan Holster
heette, familie had in Middelburg, waar destijds o.a. een Adriaan Bastiaan Holster woonde.
Dit zou dan kunnen verklaren hoe Elize en hij elkaar ontmoet kunnen hebben. Het zal de
belangstellende lezer overigens niet ontgaan dat dit artikel van gissingen en veronderstel
lingen aan elkaar hangt. Wat wil men anders, wanneer de exacte gegevens ontbreken
De Kortewegs waren begaafd. Twee broers uit het gezin zijn later professor geworden,
Diederik Johannes (1848-1941) in de wiskunde, Johannes Adrianus (1851-1930) in de
heelkunde.
34) Julius Pée, Multatuli en de zijnen (Amsterdam, 1937), blz. 251 (Wiesbaden, 22 sept.
1877).
35) W. van Itallie-van Embden, Sprekende portretten (Leiden, 1924), blz. 26.
36) Vgl. de Middelburgsche courant van 9 en 15 dec. 1876 en 8 maart en 11 juni 1877.
37) Mathilde van Molenbeek. Novelle voorgedragen door Mejuffrouw Elize Baart, van
Middelburg, op Zondag 9 December 1877, in de Concertzaal van den Nederlandschen
Schouwburg. Volksvoordrachten Willems-fonds van 1877-1878, blz. 101-123. Een exemplaar
is in de Stadsbibliotheek van Antwerpen.
38) Elize Baart, Drie novellen. Rotterdam, Van der Hoeven en Buys, 1878.
39) Olim (=H. C. Berckenhoff), Letterkundig overzicht (De Nederlandsche Spectator,
1879, blz. 144-145.
40) Na haar dood verscheen nog een bundeltje Novellen voor het volk door Elize Baart,
Otto Roquette, Léon Vladel en Paul Heusy (Gent, Drukkerij F. Hage, 1882), waarin twee
van haar novellen zijn herdrukt: Twee verwoeste levens (blz. 5-16) en Mathilde van Molen
beek (blz. 17-34). Een exemplaar is in het Internationaal instituut voor sociale geschiedenis
te Amsterdam.
41) Hezelfde verhaal, mij door mevr. M. Wibaut-Berdenis van Berlekom verteld, deed Mina
Kruseman ook aan mevr. W. van Itallie. van Embden, t.a.p. Ontleende mevr. Wibaut het
aan deze bron of herinnerde ze het zich uit haar Middelburgse tijd?
42) Zie o.a. de Middelburgsche courant van 16 en 17 oktober en de Prov. Groninger
courant en de Nieuwe Groninger courant, beide van 15 oktober.
43) Toespraak, gehouden te Groningen, 19 October 1879, naar aanleiding van het over
lijden van den Heer en Mevr. Korteweg, door B. C. J. Mosselmans, Pred. bij de Rem.
gemeente. Uitgegeven voor een liefdadig doel. Groningen. P. Noordhoff. 1879. (15, I blzn).