De eerste zin luidt"De oorlog en de bezetting heeft de provincie wel zoo
ongeveer den nekslag gegeven".
De tweede zin "Haar hoofdstad verwoest en met groote moeite ten deele
weder opgebouwd, doch met een financiële last op den toch al zwakken
middenstand, die deze waarschijnlijk niet zal overleven".
De middenstand van de hoofdstad is zich zijn zwakte kennelijk bewust ge
weest, want wij mogen de dato heden constateren, dat hij deze prognose
niet geaccepteerd heeft. De prijzen liegen er dan ook niet om.
Nog een zin "Bloedloos, moe, oud, verward en ten slotte vrijwel doodgesla
gen, dat is zoo ongeveer het beeld van Zeeland".
Het is jammer, dat deze pessimistische prognose, het opbouwende tweede
gedeelte van de brochure belast. Want in dat tweede gedeelte worden zeer
intelligente plannen in ontwerp geschetst over de wijze waarop de weder
opbouw van Zeeland ter hand genomen zou moeten worden.
Het pessimisme van De Ranitz en De Vink was niet van alle grond ontbloot.
De moeilijkheden, waarvoor Zeeland en met name Walcheren zich ge
plaatst zag waren immens. Men heeft echter, vooral toen na de watersnood
van 1953 sterke impulsen van buiten kwamen, de opbouw krachtig ter hand
genomen, men is niet bij de pakken neer gaan zitten en men is erin geslaagd
Zeeland weer leefbaar te maken, het een gezonde economische basis te ge
ven en een dynamisch element in de ontwikkeling te introduceren.
Ook in de zaken des Genootschaps begint zich een andersoortige stroming
af te tekenen. Een stroming, die meer aansluit bij de dynamiek van de mo
derne tijd en die o.m. zal leiden tot het afschaffen van enkele zeer oude
tradities.
Ik citeer nu een uitspraak van P. J. van der Feen 10) "Wie geschiedkundige
gegevens bijeenbrengt, dient in ieder geval een ingeschapen ver
langen van de mensheid, en wie deze gegevens critisch gebruikt, steunt het
nuchter inzicht, dat wij zo nodig hebben". Ik meen, dat wij in deze geest
de verdere geschiedenis van het Genootschap moeten bezien en evalueren.
Voor een juiste beoordeling van de positie van het Genootschap in de perio
de na de tweede wereldoorlog dienen wij ons te realiseren welke grote maat
schappelijke verschuivingen er in die jaren hebben plaatsgevonden, naast de
enorme ontwikkelingen op technisch-wetenschappelijk gebied. Het is aller
minst mijn bedoeling dit onderwerp uitputtend te behandelen, maakt U zich
niet ongerust. Ik wil in het kader van deze terugblik slechts op één aspect
wijzen zonder een oordeel uit te spreken nl. op de steeds zwaarder
wordende inbreuk op het onbelemmerd genot van privé inkomen en privé
vermogen.
Aanvankelijk voor de wederopbouw, voor het herstel van de oorlogsschade
en van de nationale economie, later voor de financiering van een imposant
gebouw van sociale wetgeving, voor het nakomen van internationale ver
plichtingen, voor de uitvoering van de Deltawerken en de uitbouw van het
wegennet en nog talrijke andere zaken meer, werd een systeem van progres
sieve belastingheffing ingevoerd, dat duidelijk tot nivellering geleid heeft.
Daarbij is de staat hoe langer hoe meer de rol gaan overnemen, die vroeger
10) Archief 1948, p, XVI, XVII