CONSTITUTIE
Veel belangstelling heeft Lemnius voor de menselijke constitutie als een
de persoonlijkheid bepalend complex van verschijnselen, en geeft ver
schillende, vooral praenatale factoren aan die daarop invloed kunnen uit
oefenen. Het valt hem, zo goed als ons, moeilijk een goede definitie van
het begrip constitutie te geven; hij tracht het te doen met deze muzikale
omschrijving concors harmonia ut concentrus in fidibus (een passende
samenhang der verschijnselen, zoals de samenklank der snaren).
In dit muzikaal verband is het aardig terloops deze zin aan te halen „Ut
qui nulla re melius explorare possunt respirationis et pulsus differentias,
nulla melius demetiri cordis atque arteriarum motus, quam ex musicae
ratione" (Daar wij met geen ding beter de verschillen van ademhaling
en polsslag kunnen onderzoeken, met geen ding beter de beweging van
het hart en de slagaderen kunnen meten, dan van de leer der muziek uit).
Dit duidt erop, dat Lemnius zonder stethoscoop en zonder percussie toch
de werking van de circulatie- en ademhalingsorganen bij zijn patiënten
zorgvuldig naging, en dat hij de waargenomen verschijnselen vergeleek met
zijn ervaringen bij het musiceren, in Paraenesis ad vitam, Cap. 44, roemt
hij de stimulerende werking van wijn en goede muziek op geest en gemoed
(vinum Musica cor exhilarent) en beschrijft daar ook verschillende mu
ziekinstrumenten.
Naast de typering van de mensen in de vier klassieke groepen homo
sanguineus, homo phlegmaticus, homo cholericus en homo melancholicus
stelt hij een typering op van de mensen naar de gelijkenis met dieren
homo leo, homo simiis, similis, homo vulpinus moribus (de mens met een
leeuwenuiterlijk, de mens gelijkend op een aap, en de mens met vosse-
streken). Lemnius' boekje De habitu et constitutione corporis, dat ik later
noem, bevat in hoofdzaak beschouwingen over constitutie, maar ook in
zijn andere werken wijdt hij aandacht aan dit onderwerp.54
KOORTSEN EN BESMETTELIJKE ZIEKTEN
Koortsige toestanden en besmettelijke ziekten krijgen veel aandacht.
Deze traden toen meer op de voorgrond dan nu. De verschillende koorts
typen worden heel „rationeel" verklaard uit het periodiek verloop van de
vier gedeelten van het etmaal, van de vier seizoenen en het daarmede
samenhangend samenspel van de vier humores. Hij noemt ziekten als
mazelen, kinkhoest en Engelse zweetziekte, en zegt het volgende merk
waardige over besmetting in het algemeen „De basiliscus doodt de mens
door zijn blik; elke geoefende in de natuurwetenschappen begrijpt dat
deze dodelijke werking ook tot stand kan komen door onmerkbaar giftige
uitademing", zoals ook de uitademing van een wolf of een slang, en zelfs
de adem van een menstruerende vrouw schrikaanjagende of onprettige uit
werking kan hebben. „Door dezelfde oorzaak brengen de mensen
door hun adem, als zij elkaar vis a vis ontmoeten, ziekten naar elkaar over;
als de adem in dwarse richting naar links of rechts passeert, is hij niet zo
gevaarlijk en infecteert niet zo sterk Daarom heb ik mij de gewoonte