Adriaen van Haemstede, uit Zierikzee geboortig (zoon van de schepen
Comelis Raas van Haamstede, die in 1552 kapelaan was in de Bagij-
nenkerk, en die in 1555 uit Zierikzee vertrok07), was een militant her
vormer, die een geloofsbelijdenis en een boek over protestante marte
laren schreef. Hij vertoefde veel in verschillende vluchtelingenoorden,
vooral in Antwerpen waar hij in 1555 van Emden uit tot voorganger
van de 'verscholen' protestantengemeente werd benoemd en waar hij
veel aanhangers won. Hij werd natuurlijk vervolgd en vluchtte naar
verschillende veiliger plaatsen en ging in 1559 naar Engeland. Daar
werd hij de eerste voorganger van de herleefde protestante Nederlandse
vluchtelingengemeente in Londen, maar werd hier een omstreden
figuur. Aan zijn zijde stonden naast Dr. Willem voornoemde Peter
Tryon en Hendrik Lievents94d,
PROTESTANTE VLUCHTELINGEN
Het protestante vluchtelingenprobleem ontstond in de Nederlanden na
de door Karei v en Filips n uitgevaardigde plakkaten en de daaropvol
gende vervolgingen en terechtstellingen08. In het noorden en oosten
vluchtten de protestanten in hoofdzaak naar Oost-Friesland en Olden
burg, in het oosten en zuid-oosten naar de Nederrijn, in het westen en
zuid-westen naar Engeland. De eerste kleine stroom na de breuk van
koning Hendrik VIII met de paus in 1534 werd groter onder Hendriks
opvolger Eduard VI, 'the child king', wiens bewind de protestante vluch
telingen een veilig asyl leek te verzekeren. Deze zwakke koning stierf
echter jong; hij werd opgevolgd door 'Bloody Mary', die de R.K. kerk
in haar oude rechten herstelde en het vertrek van de protestante vluch
telingen eiste. Velen (ongeveer 150) vluchtten in 1553 via Noorwegen
en Denemarken naar Oost-Friesland. Het was een tragische reis met
stormen, tegenspoed en ellende. Mary, die Filips 11 huwde, en nog veel
achtergebleven protestanten liet doden, stierf na een korte regerings
periode in 1558 en werd opgevolgd door koningin Elisabeth.
Daarop trok na enige tijd een nieuwe stroom vluchtelingen naar Lon
den, welke nog versterkt werd door de terugkeer van de eerste groep
uit Oost- Friesland. Zo herleefde de vluchtelingenkerk, de London
Dutch Church, in de Monastery of the Augustine Friars. Dit gebouw
was in 1550 aan de vluchtelingen ter beschikking gesteld, en na de
onderbreking tijdens de regering van Queen Mary, op 25 februari 1560
opnieuw aan de Dutch Church toegewezen90. Tot de voormannen van
deze vluchtelingengroep behoorden o.m. Johannes a Lasco uit Polen,
Johan en Carel Utenhove uit Gent (kennissen van Erasmus), Petrus
Delenus en Petrus Dathenus elders uit Vlaanderen. Adriaan van Haem-
125
