Salomon Alberti (Wittenberg, 1592) Willem Lemnius genoemd: vir
magnus et multarum rerum in doctrina medica peritus, celebratusque
ingenii nomine (een groot man, en in vele zaken der geneeskunst erva
ren, beroemd en talentvol)13A Bij het lezen van Alberti's werkje133
bleken deze lofprijzingen te staan in een als bijlage opgenomen vraag
over het voorkomen van 'grandines' (hagelvormige weefselafwijkingen)
bij de mens en bij het varken, welke vraag de student Johannes Jakobus
Alberti aan zijn vader stelt. Salomon Alberti, hoogleraar in de genees
kunde aan de universiteit van Wittenberg, antwoordt o.m. als de ver
handeling van Willem Lemnius nog zou bestaan, hij een Ilias na Ho
merus zou moeten schrijven. Ook Salomon Alberti bevestigt dus in
1592 min of meer het niet meer bestaan van Willems studie134. Waar
schijnlijk heeft Johannes Jakobus zijn lovende bewoordingen in jeug
dig enthousiasme gegrond op de korte samenvatting, die Levinus Lem
nius, de toen nog overal gelezen auteur, in De habitu et constitutione
corporis gaf van de verhandeling van zijn zoon. In margine staat daar
bij het eerder aangehaalde gedeelte (Archief 1971, p. 68): Guilielmi
Lemnii de Stomacace liber vulgo Schoerbuyk, cui grando porcorum
affinis. Simile a cloacis domesticis (Willem Lemnius' boek over ont
steking van de mond, welke aan varkenshagel verwant is. Gelijkenis
met huisvuilafvoer). Varkenshagel is, naar tegenwoordige opvatting
een bepaald stadium van de levenskringloop van een lintworm bij het
varken. Daarin komen de larvencysten als 'grandines', d.i. op hagel
stenen gelijkende vormsels in de spieren, onder de tong en onder dc
huid voor. Ze waren destijds een veel voorkomend ziekteverschijnsel
bij varkens, maar werden nog niet herkend als onderdeel van een para
sitaire cyclus. De afwijking was bij het slachten van de dieren al op het
eerste gezicht duidelijk zichtbaar onder de tong. Als men bij het in
specteren van de huid in de nabijheid van een grando de borstelharen
uittrok, bleken de haarwortels bloederig te zijn.
De vergelijking van varkenshagel met stomacace of scorbuut wordt
duidelijker als men weet, dat grandines bij scorbuut bij de mens in een
betrekkelijk vroeg stadium van deze ziekte kunnen optreden doordat
de uitvoergangen van de haarzakjes verstopt raken, waarna zich ter
plaatse een hoornachtige substantie ophoopt. Later ontstaan om deze
grandines heen kleine bloedingen. De klassieke tandvleesbloedingen
die wij kennen bij scorbuut, treden pas veel later op133.
De vergelijking van de twee soorten grandines lijkt ons vreemd, maar
wij moeten niet vergeten, dat in de 16e eeuw van microscopische waar
neming nog geen sprake was. Daardoor was ook de mogelijkheid tol
differentiëring van verschillende ziektebeelden gering, evenals die van
op elkaar gelijkende ziekteverschijnselen bij mens en dier. Het is niet
bekend of Willem in zijn studie behalve de gelijkenis ook mogelijke
140
