historisch instrument. De wijzigingen door Van Sprang in 1875 zijn
te betreuren. Met de dwarsfluit 8' discant is een typisch 18e-eeuws
register verdwenen, en de orgelkas is onnodig diep geworden. Ook zijn
door het opheffen van de halveringen van quint en terts de registratie
mogelijkheden verkleind.
Oksaal en orgelkas zijn fraai van ontwerp en uitvoering. Het oksaal
is aan weerszijden met sleutelstukken in de muur bevestigd en rust in
het midden op twee korinthische zuilen. De balustrade heeft een
ajourgesneden bovenrand en een gebogen profiel. Doordat deze in
het midden naar voren springt is het gedeelte onder het front dubbel
gebogen, wat het orgel een elegant voorkomen geeft. Front en balu
strade zijn met fraai rocaille snijwerk gesierd, asymmetrisch toegepaste
C-vormige krullen, kwab- en schelpmotieven. Zowel in de vormgeving
als in de decoratie bezit dit orgel een grote charme. De wijzigingen bij
de restauratie van 1956 zijn het orgel niet ten goede gekomen. Door
de opstelling op een galerij met een gesloten balustrade komen de
goede verhoudingen minder tot uiting en door het verwijderen van
de beschildering komen orgel en oksaal, met name het beeldhouwwerk
minder tot hun recht. Tengevolge van de donkere kleur van het
eikenhout zijn de contrasten van de schaduwwerking in het beeld
houwwerk minimaal. Plaatsing van het oksaal op de begane grond
in plaats van op een galerij en behoud van de oorspronkelijke be
schildering van het orgel zou dan ook te prefereren zijn geweest boven
deze veranderingen.
MIDDELBURG, GASTHUISKERK
De Gasthuiskerk was oorspronkelijk de kapel van het St.Barbaragast-
huis. Uit de nog bewaard gebleven rekeningen van deze instelling
blijkt, dat de kapel in de middeleeuwen geen orgel heeft bezeten. Ook
in de 17e en 18e eeuw toen de kapel in gebruik was bij de Hervormde
Gemeente is geen orgel aangebracht. In de periode 1795-1845 was de
Gasthuiskerk in bezit van de R.-K. parochie van Middelburg, maar ook
toen is geen orgel in de kerk geplaatst.
De Gasthuiskerk werd in 1845 gekocht door een der Afgescheiden
Gemeenten, die naderhand in de Gereformeerde Kerk is opgegaan.
Deze gemeente heeft het huidige orgel in 1874 aangekocht van de
orgelbouwer J. van den Haspel te Rotterdam6^. De notulen van de
kerkeraad maken geen melding van de plaats van herkomst, maar
uit een potloodaantekening op een der panelen van de orgelkas blijkt,
dat het orgel afkomstig is uit de Hervormde Kerk te Sprang in Noord-
Brabant. Het orgel is in 1832 te Sprang geleverd door een zekere E.
van Gelder, koopman in orgels te Amsterdam. Door het ontbreken van
47
