Weliswaar ontbreekt een grote uitgave voor dat doel, maar in andere
posten is sprake van 't nieuw orgel" en voor de keuring ontbood
men naast de organist Lupus Hellinck uit Zierikzee ook Jan Caga uit
Leiden. Het is niet geheel duidelijk, wie dit nieuwe orgel bouwde.
Aangezien Jaspar Jansz en Hendrik Niehoff twee dagen uit Zierikzee
werden ontboden om het orgel te visiteren komen zij niet in aanmer
king. Waarschijnlijk bouwde Gillis Brebos uit Lier dit orgel aangezien
hij in september 1551 1 6) ontving voor het leveren van een
schalmei in plaats van "'t revel" (regaal?). Ook de uitgaven aan beeld
houwwerk bevestigen dat hier sprake is van een nieuw orgel. De beeld
houwer Thomas Schoof ontving 3-10 voor "twee corunementen over
beide de zijden van den hemele van den orgele", voor "24 hoofdekens
op de houcken van de penneelen" en voor "12 voetkens op de capitelen
daer de beelden op staen zullen". Uit deze omschrijvingen kunnen we
opmaken, dat zich boven het orgel een met beeldhouwwerk versierde
hemel bevond en dat de balustrade van het orgel bestond uit twaalf
panelen met 'hoofdekens' in de zwikken waartussen stijlen met beel
den.
In 1557 blijkt Hendrik van Zachtmoortele uit Gent het orgel te onder
houden. Jan Rose te Middelburg voerde in 1565 een reparatie uit. Hij
bracht een nieuwe koppeling aan, wat er op wijst dat het orgel bestond
uit een hoofdwerk en een rugpositief. Na de reformatie is het orgel
niet uit de kerk verwijderd, want volgens een post in de stadsrekening
bracht men in 1580 een "Brusselsche Steenen Poort" aan onder het
orgel. Vermoedelijk hing het orgel in een der toegangsbogen naar het
koor en heeft men in 1580 de opening onder het orgel dichtgemetseld.
Pas in 1646 werd het orgel opnieuw in gebruik genomen. In dit jaar
kreeg William Deakens opdracht een nieuw binnenwerk te bouwen
"volgens het model van mr. Valentin de Rottere organist van Middel-
burch opt pampier gebrachtiso." 'Model' moeten we hier opvatten
als bestek. Dit is helaas niet bewaard gebleven. Ook de stadsrekening
over 1646 ontbreekt zodat we over de aard en de omvang van dit
nieuwe instrument geen enkel gegeven bezitten.
Waarschijnlijk heeft Deakens gebruik gemaakt van de kas en de
windlade van het oude orgel. De predikanten van Veere hebben zich
heftig tegen de bouw van het orgel verzet. Zij kregen daarbij steun van
de Classis Walcheren. Deze zond kort na het sluiten van de overeen
komst met Deakens twee afgevaardigden die in de vroedschap
"met een lange deductie voorgestelt hebben het groot ergernisse
dat gegeven sal werden over het invoeren van den orgel in de kercke
deser stede ende specialijck onder den godsdienst versoeckende sij
gedeputeerden derhalven dat hetselve mochte werden geweert181."
De vroedschap toonde zich geërgerd dat de kerkeraad zonder zelf zijn
bezwaren kenbaar te maken de Classis had ingeschakeld, maar gaf
89
