BRANDGEVAAR EN BOUWVOORSCHRIF
TEN IN DE MIDDELEEUWEN.
EEN VROEG VLAAMS VOORBEELD:
AARDENBURG 1 2 3 2.
door Drs. W.P. Dezutter en Drs. M.J. Ryckaert (asp. N.F.W.O.)
Hout en stro zijn als bouwmaterialen nagenoeg totaal verdwenen uit
het stadsbeeld van vandaag. De zeldzame overgebleven houten gevels
worden - althans in theorie - met de grootste zorgen omringd en, als
de financiële middelen voorhanden zijn, piëteitsvol gerestaureerd. Hier
mee zijn we gekomen tot een toestand die geheel tegengesteld is aan de
middeleeuwse situatie. Toen was de houten woning met strodak het
meest voorkomende huistype, ook in de steden1.
Benevens het feit dat deze materialen minder duurzaam waren dan
steen en pannen, waren ze ook licht ontvlambaar. Het brandgevaar
was in de middeleeuwse stad een zeer reële en permanente dreiging.
William FitzStephen, de sekretaris van Thomas Becket, schreef in de
12e eeuw dat voornamelijk twee kwalen zijn geboortestad Londen teis
terden: het buitenmatig drinken van dwaze lieden, en de veelvuldige
branden1'. Hoewel Londen allicht tot de rekordhouders mag gerekend
worden op het gebied van stadsbranden2, zijn ook de meeste andere
middeleeuwse steden niet gespaard gebleven. In Nederland werd
Utrecht in 1253 een prooi der vlammen, Deventer in 1334, Gouda in
1361 en 1438, Dordrecht in 1475, Delft in 1536 en Rotterdam in
1563 - om slechts die voorbeelden te noemen3. In Vlaanderen kenden
noch Brugge, noch Gent echte stadsbranden die de hele stad ver
woestten, maar in 1452 werden te Gent toch meer dan driehonderd
huizen in één maal door het vuur vernield4. Naar schatting honderd-
twintig huizen brandden in 1412 af in de Brugse wijk Stuvenberge5,
en nog te Brugge werden in 1415 nabij de Smedenpoort ruim twee
honderd huizen in de as gelegd6. Lange tijd was er in de Brugse stads
rekeningen een afzonderlijke post 'Brandghelde', waarin alle onkosten
voor brandbestrijding werden genoteerd7. Die uitgaven liepen soms
erg hoog op. Het is dan ook te begrijpen dat de stedelijke overheden
maatregelen gingen treffen om het brandrisico te beperken6'.
BLUSMIDDELEN EN BLUSGEREEDSCHAP
Een eerste reeks maatregelen bestond erin een snelle interventie in
geval van brand mogelijk te maken, door het overal beschikbaar
houden van blusmiddelen (water en zand) en blusgereedschap (em
mers, ladders, brandhalcen, enz.). Aan het gild van de arbeiders of
14
