tegenwoordigheid van den weledel groot achtbaaren heer G. Le Sage
president burgemeester en de weledelgestrenge heer A. de Beveren,
eerste pensionaris dezer stad, op het orgel aanwijzing deden van de
voornaamste gebreeken. Verklarende teffens, het werk voor geheel
onbruikbaar zoo bij de kerkdienst, als afzonderlijk, gevende van al het
zelve breetvoerig schriftelijk raport, verzeld van een concept tot her-
makinge. Ongelukkigen uitslag, verdrietig voor de burgerij, voor al die
tot 't werk het hunne hadden toegebracht. Niet zonder reden vraagde
men naa de oorzaak.
Thans zal ik mijn gedachten deswegens voordragen. Het is bekend dat
de orgelen in de Roomsche kerken in Braband, Vlaanderen en verder,
in geen comparatie komen bij de kerkorgels in de republiecq, voor al
die in deze eeuw zijn gemaakt. De grootste en beste kerkorgels der
eerstgenoemde vergeleeken bij een Haarlems, Zwols, Gouds, Zierik-
zees en menigte andere werken verschillen als nagt bij dag; hun orgels
ligt bewerkt met weinig grondstemmen, zelfs bij drie handclavieren
zonder pedaal, bevatten doorgaans veel kleine registers, tertsen, na-
sards, sexquialters, larigots, fournituurs, cimbaals, etc. Zulke werken
behoeven in tegenstelling der onze kleine windladens, zoo mede met
de blaasbalchen, die met 4 a 5 plooyen zeer zwakke wind leveren.
Echter voldoen die orgels als dienende slegts tot accompagnement
van weinig zangers, of ter ondersteuning van figuraal kerkmuziek,
door stemmen, en allerlei zoort van muzicale instrumenten geëxecu
teerd, dus in beide gevallen, het orgel met vier a vijf registers kan vol
staan, werdende de meerdere registers (bij hun 't vol spel genoemd)
slegts gebruikt na de zinnelijkheid en verkiezing van de organist tot
voor- tusschen- of naspellen. Daarentegen in onze kerkorgels, bestemd
ter leiding en besturing der choraalzang, door eenige honderde men-
schen tegelijk gezongen, komt het hoofdzakelijk aan op sterk door
dringend geluid in de bovenstem (superras) verzeld met een aantal
prachtige grondgeluiden tot de middelstemmen (alt, tenor) en ver
dubbeling van dien op een vrij pedaal, tot de bas.
Deze kerkorgels vereisschen omtrent de voornaamste deelen een
gansch andere inrichting en dispositie van registers dan die in de
Roomsche kerken. Nogthans neemt zulks niet weg dat een verstandig
en ervaren Vlaams orgelmaker ook kerkorgels in onze smaak kan toe
stellen, waar van men onder anderen in Holland voorbeelden heeft
van den ouden Moreau uit Gend afkomstig e), gelijk ook de heer Van
Petechem dat verschil zeer wel begreep. Het komt voomamentlijk dan
aan op een goed bestek en vriendelijke herinnering omtrent datgene
waar in onze kerkorgelen van de andere 't meeste afwijken, beiden
heeft hier ten vollen plaats gehad. Ik heb de Rijckerens voor de aan
neming van't werk zulks ernstig voorgehouden, die mij ten antwoord
gaven, dit alles zeer wel te weeten, dat het hun al om't even was, of
199
