dan vol. Maar toen hertog Willem als bondgenoot van de Franse koning
ging deelnemen aan de oorlog, veranderde de situatie. Willem's troe
pen gingen verschrikkelijk te keer in de aangrenzende landen van
keizer Karei; Peelland, Kempenland en de omgeving van Antwerpen
werden zwaar geteisterd, Eindhoven in een puinhoop veranderd. Toen
was de maat vol. Een korte veldtocht in de maand augustus 1543 in
Gulik volstond om hertog Willem klein te krijgen. Op 4 september
kwam hij in Venlo om vrede smeken. Hij kwam er eigenlijk nog goed
van af. Hij moest zich verplichten keizer Karei en diens broeder Ferdi
nand, de Rooms-koning, getrouw te zijn en hij moest onherroepelijk
afstand doen van Gelre en Zutphen. Maar zijn andere landen mocht hij
behouden!
17. HET WAPEN VAN GELDERLAND
Voortaan werden de leeuwen van Gelre en Zutphen uit het wapen van
hertog Willem weggelaten; Gelre en Gulik, in taal en gebruiken zo nauw
aan elkaar verwant, gingen voortaan eigen wegen. Dat toch de leeuw
van Gulik in het wapen van het hertogdom Gelre en later in dat van de
provincie Gelderland is bewaard gebleven, vindt in de eerste plaats zijn
oorzaak in de afbeeldingen tijdens het bestuur van de vorsten uit het
Habsburgse huis. Trouwens ook de oudere linie van de Egmonds en de
hertogen van Lotharingen hebben hun aanspraken op de opvolging in
Gelre plus Zutphen voortdurend in herinnering gehouden door in hun
geslachtswapen de leeuwen van Gelre en Gulik allebei op te nemen;
deze laatste ondanks het feit, dat zij voor opvolging in Gulik geen goede
argumenten konden aanvoeren, toch in een afzonderlijk kwartier!
Tijdens de Republiek schijnt er ook nogal eens aan getwijfeld te zijn of
men niet beter, in plaats van de leeuw van Gulik, de leeuw van Zutphen
in het wapen van Gelderland diende op te nemen. Soms is de tweede
leeuw in de zegels duidelijk gekroond, hetgeen op Zutphen kan wijzen.
Een enkele keer komen we in de achttiende eeuw een gedeeld wapen
tegen, waarop, naast de leeuw van Gelre, de rode leeuw van Zutphen
op zilver veld. In het gemeentemuseum te Arnhem wordt een leen-
richterszetel uit het jaar 1786 bewaard, die met dit laatste wapen is
versierd.13 Vele landkaarten uit de zeventiende en achttiende eeuw zijn
met het gedeelde wapen van Gelderland versierd, meestal met in 2 de
leeuw van Gulik, een enkele maal met de leeuw van Zutphen.14 Destijds
(en ook nu nog) hebben deskundigen geijverd voor de leeuw van
Zutphen.13
Het heeft niet gebaat. In 1802 kreeg het departementaal bestuur van
Gelderland het wapen Gelre/Gulik terug, waarvoor de wapenrok van
hertog Karei van Gelre als voorbeeld moet hebben gediend, maar
141
